Serdecznie zapraszamy do przesyłania informacji o nowych publikacjach z zakresu badań nad filmem i mediami.

Proszę o przesyłanie na adres alewicki23@gmail.com okładek Państwa książek (w pliku jpg) i opisów, które chcielibyście Państwo zamieścić w osobnym pliku (najlepiej w formacie Word).

Arkadiusz Lewicki, Sekretarz PTBFM

Janusz Lachowski, Anatola Sterna związki z kinematografią, Universitas, Kraków 2021.

Anatol Stern (1899–1968) był nie tylko poetą awangardowym, prozaikiem, dramatopisarzem oraz tłumaczem, lecz przede wszystkim wielkim miłośnikiem sztuki filmowej – publicystą i teoretykiem oddanym sprawom kina, a także pierwszym w kinematografii polskiej zawodowym scenarzystą z prawdziwego zdarzenia, przy którego udziale nakręcono ponad trzydzieści filmów. Mimo iż nie sposób pisać o wczesnej historii kina rodzimego, nie wymieniając jego nazwiska, ta część twórczości Sterna nie doczekała się dotychczas żadnej obszernej publikacji. Niniejsza monografia wypełnia ową lukę. Może zwrócić uwagę czytelników zainteresowanych kulturą dwudziestolecia międzywojennego, okresu Polski Ludowej i PRL-u, kwestią współpracy pisarzy ze środowiskiem filmowym czy też badaniami archiwalnymi.

„Janusz Lachowski podjął temat mało znany i ambitny, problematykę, która wymaga kompetencji zarówno literaturoznawczych, jak i filmoznawczych. Poza tym, co warto podkreślić, optyka tej monografii odbiega znacznie od powszechnej wiedzy i wyobrażeń związanych ze stosunkowo mało znanym dzisiaj twórcą, Anatolem Sternem, kojarzonym zwykle z nurtem poezji futurystycznej. Mamy więc do czynienia z rozprawą w znacznej mierze prekursorską, porządkującą i pogłębiającą wiedzę o ważnej w polskiej literaturze i filmie postaci, eksplikującą niezwykle rozległy wątek w życiu tego oryginalnego i – nie ma już chyba wątpliwości – wielostronnie uzdolnionego twórcy”.

Z recenzji prof. dra hab. Jacka Dąbały

Janusz Lachowski – filmoznawca, literaturoznawca i badacz rękopisów. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, na tej uczelni uzyskał także stopień doktora nauk humanistycznych. Zajmuje się głównie początkami kina polskiego, prasą i myślą filmową lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, awangardą filmową i literacką, jak również relacjami pomiędzy literaturą a kulturą audiowizualną.

Krzysztof Kopczyński, Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym, Universitas, Kraków 2021, seria „Horyzonty Kina” 24.

Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego.

Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego.

Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze.

Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz

Film polski współcześnie: od głównego nurtu do eksperymentu, Marta Giec, Artur Majer, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, Łódź 2021.

Książka Film polski współcześnie: od głównego nurtu do eksperymentu koncentruje się wokół bardzo ważnych, choć nieoczywistych zagadnień filmowych. Od strony production studies porusza temat produkcji i dystrybucji, zawiera analizę preferencji widzów oraz najnowszych trendów w kinie komercyjnym, artystycznym i dokumentalnym. Od strony filmoznawczej i medioznawczej dokonuje analizy tak eksperymentalnych form na rodzimym rynku jak web docs, wirtualna rzeczywistość oraz film w przestrzeni muzealnej. Wśród zebranych tekstów znajdują się też takie, które oceniają rozwój nowej kinematografii dziecięcej oraz niekoniecznie zaadresowanej do młodszego widza, animacji. Autorzy odnoszą omawiane zjawiska do niejednoznacznej współczesności polskiego filmu, naznaczonej pandemią COVID-19, rosnącym wpływem nowych mediów oraz platform streamingowych. Nie bez znaczenia pozostaje również kategoria globalizacji w kontekście twórczych wyborów, estetyk i tematyk, z którymi polscy filmowcy muszą się zmierzyć. W ten sposób powstała mozaika tekstów syntetyzujących i analitycznych, kontestujących i poszukujących, ale zawsze z pasją i dociekliwością przemierzających niezbadane jeszcze drogi polskiej filmowości. Z radością przekazujemy ją na ręce czytelnika, ufając że każdy, kierując się swym wewnętrznym kompasem, znajdzie w naszej publikacji coś dla siebie.

FilmPOLSKI_spis_treści

 

Sebastian Jagielski, Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982, Universitas, Kraków 2021.

Jeśli angielskie słowo excess oznacza przede wszystkim nadmiar, to „eksces” w języku polskim wiąże się niemal wyłącznie z destabilizacją normy. Pochodzący od łacińskiego excessus (zboczenie, odstąpienie od obowiązku) „eksces”, zgodnie z definicją zawartą w Słowniku wyrazów obcych z 1971 roku, oznacza „naruszenie porządku publicznego, zakłócenie spokoju; wybryk, wyskok, wykroczenie”.

W Przerwanych emancypacjach eksces oznacza strategię politycznego oporu. Za sprawą tego, co nadmiernie cielesne, szokujące czy prowokujące, uwidacznia zerwania i pęknięcia wewnątrz dominujących struktur (ideologicznych, kulturowych, politycznych), ujawniając zarazem to, co te struktury tłumią, ukrywają i wykluczają. Są to opowieści o tym, jak histeryczne, straumatyzowane i ekstatyczne ciała podważają porządek społeczny, antycypując jednocześnie nowe sposoby bycia i odczuwania w świecie.

 

Fragmenty recenzji wydawniczych

Przerwane emancypacje Sebastiana Jagielskiego mają szansę stać się wydarzeniem, zważywszy na ich polemiczny charakter i komentarze do wątków żywo dyskutowanych we współczesnej debacie publicznej: historii ludowych, prześnionych rewolucji, emancypacji kobiet w socjalizmie, relacji polsko-żydowskich. Przekonuje on, że w latach 1968-1982, a więc między Marcem 1968 roku a „Solidarnością”, dwiema rewolucjami konserwatywnymi, wyłaniała się nowa struktura odczuwania, która niosła ze sobą potencjał emancypacyjny (kobiet, chłopów i robotników, Żydów, homoseksualistów), autonomiczny względem wartości narodowych i religijnych, ale został on odrzucony, powściągnięty, niezrealizowany. Trafnie dostrzega freudowskie „wiązanie” nierozładowanego emancypacyjnego potencjału prześnionej rewolucji z energią kontestacji na Zachodzie. Przerwane emancypacje są zatem tyleż pracą akademicką, co manifestem metody i politycznej wrażliwości.

dr hab. Monika Talarczyk, prof. PWSFTviT w Łodzi

Książka Sebastiana Jagielskiego, będąca nie tylko pracą filmoznawczą, ale też fascynującą wiwisekcją pewnego brzemiennego w skutki czasu w polskiej kulturze, dowodzi, że jest pracą wyemancypowaną w tym sensie, że swobodnie korzystając z inspiracji z wielu dziedzin humanistyki, proponuje własny oryginalny język i ważkie ogólnokulturowe rozpoznania rozwijane w oparciu o partykularną dziedzinę historii kina polskiego. Kino służy jako znakomity materiał do ukazania szerszych procesów, życia kultury, zmiennej gry jej znaczeń i wartości. Książka Przerwane emancypacje stanowi udaną, brawurową próbę zaproponowania nowej optyki oraz nowego języka opisu dla istotnego (po lekturze książki Jagielskiego rzec można, znacznie istotniejszego niż pierwotnie się wydawało) okresu historii kina polskiego.

dr hab. Marcin Adamczak, prof. UAM

Nota autorska

Sebastian Jagielski – kulturoznawca i filmoznawca, adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem monografii Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym (2013). Współredagował między innymi tomy: Ciało i seksualność w kinie polskim (2009) i Kino polskie jako kino transnarodowe (2017). Publikował w „Tekstach Drugich”, „Kwartalniku Filmowym”, „Didaskaliach” i „Studies in European Cinema”. Wyróżniony w konkursie im. Inki Brodzkiej-Wald (2013) na najlepszą pracę doktorską dotyczącą współczesności z dziedziny humanistyki. Zajmuje się historią kina polskiego ujmowaną z perspektywy teorii krytycznych.

https://universitas.com.pl/produkt/4164/Przerwane-emancypacje-Polityka-ekscesu-w-kinie-polskim-lat-1968-1982

 

Filmowe pejzaże Ameryk, red. Barbara Kita i Magdalena Kempna-Pieniążek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020.

Filmowe pejzaże Ameryk, będące kontynuacją tomu Filmowe pejzaże Europy, prezentują różnorodne podejścia do badania filmowego krajobrazu, których wspólnym mianownikiem jest przekonanie, że amerykańskie pejzaże w stopniu zdecydowanie większym niż pejzaże europejskie uległy mitologizacji. Problematyka filmowych topografii i geografii spotyka się na kartach książki z zagadnieniami autorskich strategii (Wes Anderson, John Carpenter, John Ford, Patricio Guzmán, Alfred Hitchcock, Claudia Llosa, Michael Mann, Kelly Reichardt). W tomie podjęte zostają również wybrane problemy: gatunkowego toposu przestrzeni (western, horror, slasher, film o zombie), hollywoodzkich pejzaży studyjnych, roli krajobrazu w filmach o odkrywaniu Nowego Świata oraz estetycznej funkcji pustkowia we współczesnych realizacjach kina drogi.

Magdalena Kempna-Pieniążek, dr hab., prof. UŚ – kulturoznawczyni, filmoznawczyni, pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze UŚ. Zajmuje się kinem najnowszym, estetyką neo-noir, poetykami autorskimi oraz duchowością w filmie. Autorka m.in. książek: Formuły duchowości w kinie najnowszym (2013), Marzyciele i wędrowcy. Romantyczna topografia twórczości Wernera Herzoga i Wima Wendersa (2013), Neo-noir. Ciemne zwierciadło czasów kryzysu (2015). Współredaktorka tomów Granice kultury (2010), Film i media – przeszłość i przyszłość. Kontynuacje (2014) i Filmowe pejzaże Europy (2017), a także współautorka książki Inny/obcy. Transnarodowe i transgresyjne motywy w twórczości Petera Weira(2017).
[19.03.2021]

Barbara Kita, dr hab. prof. UŚ – kulturoznawczyni, filmoznawczyni, pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze UŚ. Zajmuje się teorią filmu i nowych mediów (zwłaszcza francuskiej proweniencji), interesują ją problematyka obrazu, przestrzeni oraz miejska. Autorka książek  Między przestrzeniami. O kulturze nowych mediów (2003) oraz Obraz zatrzymany. Praktyka i teoria późnego Godarda (2013). Redaktorka tomu Przestrzenie tożsamości we współczesnym kinie europejskim (2006) oraz współredaktorka monografii wieloautorskich: Kino pamięci (2013), Filmowe pejzaże Europy (2017) oraz Kultury obrazu – tabu – edukacja(2018). [10.12.2020]

Materiał promocyjny (PDF)

Archiwa we współczesnych badaniach filmoznawczych, red. naukowa Barbara Giza, Piotr Zwierzchowski, Katarzyna Mąka-Malatyńska, Warszawa 2020.

Urszula Biel: Kultura filmowa prowincji górnośląskiej. Kina, właściciele, widzowie, Poznań 2020.

• O książce

Książka stanowi kontynuację pierwszej monografii autorki, dotyczącej kinematografii województwa śląskiego w latach 1918-1939. Obszarem obecnych badań stała się prowincja górnośląska, czyli część regionu, jaka przypadła Niemcom po I wojnie światowej. Pracę oparto na szerokich kwerendach archiwalnych.

Na tle kontekstów historycznych (Niemiec, Górnego Śląska, kinematografii weimarskiej, hitlerowskiej, a także europejskiej i światowej) przyglądamy się lokalnej dynamice rozwoju omawianej dziedziny. W jej głównym polu widzenia są tutejsze kina, ich właściciele oraz menadżerowie. Równie ważne okazały się zachowania publiczności, będącej ważnym ogniwem zachodzących zmian.

W dotychczasowych badaniach nad historią Górnego Śląska dominowała kategoria relacji polsko-niemieckich. Nie zapominając o nich, autorka daje prymat fenomenowi kultury popularnej. W omawianym okresie jej najważniejszą gałęzią stał się film, który przeobraził lokalne społeczności, zdemokratyzował ich sposób uczestnictwa w kulturze oraz urównouprawnił formy spędzania wolnego czasu.

• O autorce

Urszula Biel – autorka dwóch monografii poświęconych historii kina na Górnym Śląsku (Śląskie kina między wojnami, czyli przyjemność upolityczniona, Katowice 2002, Kultura filmowa prowincji górnośląskiej. Kina, właściciele, widzowie, Poznań 2020) oraz licznych tekstów z zakresu tematyki rozpowszechniania i dystrybucji filmów w okresie lat 20. I 30. w publikacjach zbiorowych polskich i zagranicznych.

Ponadto animatorka kultury filmowej, prowadzi kino studyjne Amok w Gliwicach, uhonorowane nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii „Kino” (2012) oraz „Edukacja filmowa” (2017). Laureatka nagrody Prezydenta m. Gliwice w dziedzinie kultury (1999). Od 2016 roku prezeska Śląskiego Towarzystwa Filmowego.

• Ze wstępu

Obserwacji życia filmowego województwa śląskiego towarzyszyła refleksja, czy podział jednolitego do 1918 roku obszaru pomiędzy dwa wrogie państwa, równie mocno wpłynął na tereny Opolszczyzny. Czy jej kinematografia, pozostając częścią silnej kinematografii niemieckiej, rozwijała się bardziej swobodnie, zgodnie ze specyfiką swojej dziedziny? Czy też musiała ulegać presji ideologicznej, jakiej doświadczali właściciele kin Katowic i okolic, choć z inaczej rozłożonymi akcentami nacisku, podyktowanymi chociażby przez zmiany ustrojowe, jakie nastąpiły w Niemczech po 1918 i 1933 roku?

Dokładna analiza materiałów pozwoliła ustalić topografię kin, a także zapytać o ich właścicieli, publiczność i repertuar. Równolegle wyłoniły się kolejne zagadnienia: jakie filmy pokazywano na tutejszych ekranach i czy były cenzurowane? Jak kształtowała się obecność produkcji niemieckich, amerykańskich i polskich w programach kin? Czy istniała jakakolwiek wynikająca z panującej wówczas sytuacji społeczno-politycznej segregacja publiczności? Jaki był stosunek lokalnej administracji oraz rozmaitych instytucji, takich jak partie polityczne, organizacje społeczne, edukacyjne czy też kościelne do filmu? Jaką pozycję zajmowała nowa branża w regionalnym przemyśle, kulturze, biznesie? Skąd rekrutowali się jej menadżerowie i pracownicy?

Wiemy, jakie były reakcje znanych aktorów lub reżyserów na decyzje Josepha Goebbelsa, podczas gdy niewiele osób zastanawiało się nad zachowaniami właścicieli kin czy lokalnej publiczności. Czy dostosowali się do nazistowskich rygorów bez oporu? W jaki sposób narzucone dyrektywy wpłynęły na ekonomikę ich małych interesów. Jaka była reakcja widzów na zmiany repertuarowe, jakie niewątpliwie wtedy nastąpiły? Czy chętnie oglądali filmy propagandowe zamiast rozrywkowych? Jak wyglądała sytuacja polskiej publiczności w prowincji górnośląskiej? Czy w ogóle miała szansę oglądać swoje narodowe filmy? Czy wreszcie unikatowy status Górnego Śląska nadał odmienny kształt tutejszej kinematografii w porównaniu z innymi prowincjami Trzeciej Rzeszy?

Na rynku lokalnym zawsze ciekawie jest obserwować zmagania wielkich z małymi. W Niemczech tym wielkim była Ufa, największy ówczesny europejski koncern medialny, który odważnie podejmował konfrontację z kompaniami hollywoodzkimi. W kraju Ufa zbudowała sieć kin własnych, dostarczając im najlepszy repertuar. Jak zachowywały się w tej sytuacji pozostałe kina niezależne? Czy obrana strategia okazała się skuteczna w zmaganiach z potężnym konkurentem?

W przypadku Górnego Śląska interesującym wątkiem badawczym okazał się status osób narodowości żydowskiej, która w wielu krajach chętnie wiązała się z branżą filmową. Aryjskie przepisy wprowadzone w Trzeciej Rzeszy zrujnowały znakomite kariery wielu artystów. Górnośląscy Żydzi próbowali znaleźć dla siebie azyl w przepisach Konwencji Genewskiej, chroniącej prawa mniejszości. Czy uratowało to niektórych właścicieli przed utratą kin?

Książka stara się odpowiedzieć na powyższe pytania. Obserwujemy, jak mieszkańcy tej peryferyjnej prowincji Niemiec w rozwijającej się dynamicznie dziedzinie zobaczyli swoją szansę na nietuzinkową wtedy ścieżkę zawodową i możliwość pomnożenia kapitału. Podobnie jak dla widzów, kino stało się ich oknem na zmieniający się świat.

Kultura filmowa okładka Kultura filmowa_19-08_z indeksami-1-strony-1-8

MAGDALENA KEMPNA-PIENIĄŻEK, LEKCJE CIEMNOŚCI. KINO DOKUMENTALNE WERNERA HERZOGA

Magdalena Kempna-Pieniążek, Lekcje ciemności. Kino dokumentalne Wernera Herzoga, Seria: Niemcy – Media – Kultura, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2020.

http://www.wni.com.pl/

Książka stanowi propozycję przyjęcia nowej perspektywy w postrzeganiu kina Wernera Herzoga. Twórca Spotkań na krańcach świata nie jest w niej traktowany jako autor filmów fabularnych, okazjonalnie realizujący filmy dokumentalne, lecz jako jeden z najciekawszych współczesnych dokumentalistów, od czasu do czasu (a ostatnimi laty wręcz sporadycznie) kręcący filmy fabularne. Idąc tropem spostrzeżenia Laurie Ruth Johnson, autorka książki stwierdza, że wewnętrzna dynamika tych filmów jest napędzana przez relacje zachodzące między rozumem i uczuciem, cywilizacją i naturą, wiedzą i wiarą, a kino Herzoga to w gruncie rzeczy kino „nowego romantyzmu”.

Główny wniosek z zawartych w książce interpretacji dotyczy tego, że nadrzędnym celem i tematem dokumentów Herzoga jest poznanie, a tym, co ma zostać rozpoznane, jest prawda, w szczególności zaś prawda o apokaliptycznym charakterze otaczającej nas rzeczywistości. Wszystkie przywoływane przez reżysera sposoby poznania: objawienie i sen, mit, poezja i język (a także milczenie i muzyka) oraz nauka, współpracują w ramach paradygmatu archeologii wyobraźni – poszukiwania w niezmierzonych głębiach czasu obrazów zdolnych uchwycić prawdę o świecie i miejscu, jakie zajmuje w nim człowiek. W optyce niemieckiego reżysera wyobraźnia jest bowiem naszą najpotężniejszą mocą poznawczą.

1918 – kino polskie wobec odzyskania niepodległości, red. Mariusz Guzek, Piotr Zwierzchowski, Bydgoszcz 2020.

W roku 2018 minęło 100 lat od powrotu Polski na mapę Europy. Rocznicę tę traktujemy także jako pretekst do rozważań filmoznawczych i historycznofilmowych. Czyn zbrojny, wizerunki Wielkiej Wojny, budowa niepodległego państwa były tematami rodzącej się kinematografii narodowej, która w dwudziestoleciu międzywojennym szukała stylu wypowiedzi i sposobów komunikacji zarówno z władzą, jak i widzami, czyli swojego miejsca w kulturze. Strategie stosowane przez kino narodowe w dwudziestoleciu międzywojennym niepodległość afirmowały, a wzmacniał je pełen kolorytu arsenał użytych środków scenograficznych i kostiumowych (legionowych mundurów, szyneli żołnierzy V Syberyjskiej Dywizji Strzelców Polskich, szamerunków obrońców Lwowa), uroda polskich ułanów, sceny batalistyczne (niektóre imponujące, jak w Cudzie nad Wisłą Ryszarda Bolesławskiego), stereotypowe, ale odpowiadające ogólnonarodowym potrzebom, postaci kreowane przez luminarzy sceny i filmu. Filmowe reprezentacje walki o niepodległość stawały się spektaklem, nie przestając przecież być elementem kształtowania na nowo tożsamości narodowej.

I wojna światowa, rok 1918 i jego konsekwencje stanowiły także odniesienia historyczne dla późniejszego kina polskiego. Nie ograniczamy się zatem do wydarzeń z epoki, ale podejmujemy także zagadnienia wiążące odzyskanie niepodległości z recepcją tego procesu w strategiach poszczególnych twórców, odwołaniach gatunkowych, związkach z polityką. Dlatego też skupiamy się między innymi na obecności roku 1918 i dwudziestolecia międzywojennego w produkcjach filmowych i telewizyjnych, kulturowych reprezentacjach bohaterów tamtych lat, ideologicznych sporach o wizerunek tamtego okresu, krytycznym spojrzeniu na poszczególne tytuły, powstałe zarówno w dwudziestoleciu, jak i w warunkach powojennych do ostatnich lat włącznie, lokalnych i regionalnych obiegów kinematograficznych w pierwszych latach wolnej Polski. Sporo miejsca poświęcamy także archiwaliom, zarówno pod względem ich przydatności źródłowej, ale też problemom związanym z zachowaniem materialnych artefaktów.

Książka, która w jakimś sensie stanowi zobowiązanie jubileuszowe, jest przecież także próbą wskazania na nowe przestrzenie badawcze i strategie interpretacyjne. Wpisuje się również w stale aktualne rozważania o tożsamości, narodowym charakterze i zarządzaniu pamięcią, czyli szeroko rozumianych zobowiązaniach społecznych. Spośród dziesiątków fascynujących zagadnień, zjawisk, postaci i filmów, wybieramy jedynie kilka, ale z nadzieją, że poświęcone im rozdziały pozwolą głębiej wniknąć w to, jak kino polskie, w różnym czasie i na różne sposoby, odnosiło się do tytułowej tematyki.

https://wydawnictwo.ukw.edu.pl/sklep/2020/1918-kino-polskie-wobec-odzyskania-niepodleglosci/

Paweł Sitkiewicz, Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce, Gdańsk, słowo/obraz terytoria, 2019, ss. 308, ilustracje czarno-białe i kolorowe.

Książka opowiada o polskim kinie dwudziestolecia międzywojennego z perspektywy nie reżysera, krytyka czy aktora – ale widza, zarówno zwykłego, jak i niezwykłego. Kinomaniaka oraz widza naiwnego. Z dużego miasta, prowincji i kresowej wsi. Jednocześnie pasja filmowa służy tu jako soczewka, przez którą czytelnik może przyjrzeć się kulturze masowej lat 20. i 30., rewolucji obyczajowej i cywilizacyjnej tamtych czasów, a także problemom życia codziennego tej barwnej epoki. Rytuały widowni łączą się bowiem lub krzyżują z: życiem przestępczym, „chorobą fotogeniczności”, na którą zapadli głównie ludzie młodzi, rozwojem rynku reklamy, emancypacją kobiet, rewolucją seksualną, konfliktami narodowościowymi i etnicznymi, prostytucją, amatorskim ruchem filmowym czy oficjalną propagandą II RP.

W przedwojennej Polsce wyjściu do kina towarzyszyła bowiem szeroka skala emocji – od łez wzruszenia po strach o własne zdrowie. Kino odgrywało więcej ról niż obecnie. Było popularną rozrywką, ale również szkołą życia, trybuną polityczną, oknem na świat, miejscem spotkań towarzyskich i erotycznych, inkubatorem przemian obyczajowych, areną przestępstw, chuligańskich wybryków i tragedii, a także narkotykiem ludzi zmęczonych Wielkim Kryzysem. W ciemnych salach kin, zarówno tych eleganckich, jak i prowizorycznych, widzowie bawili się, kłócili, kochali i awanturowali, a po skończonej projekcji wracali do domu zarażeni gorączką filmową. Chorobą, która odmieniła XX wiek.

Paweł Sitkiewicz / Filmoznawca i medioznawca, pracownik Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się historią kina animowanego, kulturą filmową i artystyczną dwudziestolecia międzywojennego oraz prehistorią komiksu. Autor trzech książek na temat animacji. Współautor trzech książek dla dzieci

https://terytoria.com.pl/1729-goraczka-filmowa-kinomania-w-miedzywojennej-polsce.html

Jakub Dziewit, Adam Pisarek, Ocalać. Zofia Rydet a fotografia wernakularna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódż 2020.

Prezentowana książka jest o fotografii w ruchu – powielanej, dystrybuowanej, oglądanej, przekazywanej z rąk do rąk i eksponowanej – oraz o związanej z fotografią pamięci indywidualnej i zbiorowej.

Za punkt wyjścia do rozważań autorzy przyjęli zdjęcia z archiwum Zofii Rydet zrobione na Podkarpaciu, ale przede wszystkim interesowało ich, jak korespondują one z miejscowymi wzorcami praktyk fotograficznych. Badania wykazały, że fotografia rodzinna pełni na analizowanym obszarze bardzo podobną funkcję do tej, o której mówiła artystka – ma ocalać od zapomnienia. Ocalanie to odnosi się jednak do różnych, dynamicznych procesów budowania wyobrażeń o świecie i przeszłości z wykorzystaniem medium fotograficznego. Właśnie owe procesy i wyobrażenia są przedmiotem tej publikacji.

Od Autorów

„Praca Jakuba Dziewita i Adama Pisarka stanowi bardzo interesujący wkład do naukowej refleksji nad dziedzictwem fotograficznym Zofii Rydet. Przedkładana książka w olbrzymim stopniu aktualizuje namysł nie tylko nad fotografią jako formą dokumentacji rzeczywistości, lecz także stawia odważne pytania o jej funkcję – zarówno w czasie bliskim Zofii Rydet, jak i we współczesności. Autorzy wpisują swoją wypowiedź w retorykę pamięci, pracę zapomnienia i wspomnień, namysłu nad minionym światem, który został starannie udokumentowany w momencie swojego odchodzenia i równie starannie zarchiwizowany. W oryginalny sposób nawiązują do bardzo żywej dziś naukowej refleksji nad pamięcią, jej miejscami i kulturową funkcją.

Z recenzji dr hab. Agnieszki Kaczmarek

https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/ocalac/

Miłosz Stelmach, Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2020.

„Żaden człowiek nie jest samotną wyspą; każdy stanowi ułomek kontynentu, część lądu” – głosi słynna fraza Johna Donne’a, która posłużyła Ernestowi Hemingwayowi za motto powieści Komu bije dzwon. Parafrazując, można powiedzieć, że tym bardziej żadna kinematografia narodowa nie jest samotną wyspą; każda stanowi ułomek kontynentu, część lądu, jakim jest światowe kino i jeszcze szerzej – sztuka i kultura, przynajmniej od XIX wieku połączona siecią złożonych współzależności, inspiracji, uwarunkowań i powiązań o zasięgu globalnym. Powiązania te mogą mieć charakter ekonomiczny, intelektualny, polityczny, społeczny, artystyczny. Przeważnie są mieszanką ich wszystkich.

Dotyczy to także polskiego kina, a celem książki Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino jest przyjrzenie się wycinkowi rodzimej kinematografii, jaki stanowi powojenne kino autorskie, właśnie jako części tego bogatego kontynentu, którego jednym z najistotniejszych wymiarów był filmowy modernizm. Tropi ona kształtowanie się modernistycznego dyskursu, instytucji i poetyki zarówno w międzynarodowym, jak i lokalnym kontekście, a także kolejne przejawy i konsekwencje estetyczne oraz filozoficzne funkcjonowania tego paradygmatu w polskim kinie. Szczególny nacisk położony został na późną fazę modernizmu, której istnienie datuje się na lata siedemdziesiąte oraz (w mniejszym natężeniu) dekadę następną, a której czołowymi reprezentantami byli m.in. Andrzej Żuławski, Tadeusz Konwicki, Wojciech Jerzy Has, Grzegorz Królikiewicz czy Piotr Szulkin. Tego rodzaju „utransnarodowienie” polskiego kina pozwala spojrzeć na nie świeżym okiem, nawet jeśli przedmiotem jego zainteresowania są postaci, zjawiska czy dzieła pozornie dobrze znane.

David Bordwell, O historii stylu filmowego, przekład: Miłosz Stelmach, Wydawnictwo NCKF 2019.

To pierwsze polskie wydanie opublikowanej w 1997 roku książki, która stała się obowiązkową lekturą dla pokoleń filmoznawców, a także dla wnikliwych miłośników kina. „Książka ta nie jest wyczerpującym opisem stylistycznej historii kina. Jej tematem jest historiografia stylu wizualnego. Pytania w niej postawione brzmią: W jaki sposób wpływowe osoby piszące o kinie w Europie i Stanach Zjednoczonych pojmowały zmiany w tym, jak kino wygląda? Które aspekty sztuki filmowej znalazły odbicie w ich koncepcjach oraz wyjaśnieniach? Moim zamiarem było pokazanie, że w czasie względnie krótkiej historii kina medium to prowokowało wielu inteligentnych ludzi do całkiem wyrafinowanych rozważań o stylistycznych prawidłowościach i przemianach, ich przyczynach i skutkach. Chociaż gros piszących na ten temat nie uważało się za akademików, ich wysiłki zbudowały pewną tradycję badawczą. To z kolei wpłynęło na nasz sposób myślenia o filmie i jego oddziaływaniu na nas. Jednym z celów książki było zatem pokazanie, jak na przestrzeni XX stulecia rozwinął się spójny zestaw poglądów co do kina” (Z Przedmowy do wydania drugiego)

Piotr Celiński, Jan P. Hudzik, Marcin Sanakiewicz, Projekt: media. Wyobrazić sobie media i stworzyć świat, Lublin 2020.

Gdyby pokusić się o pewną ogólną metodologiczną lub teorionaukową charakterystykę przedstawionych w tym tomie studiów, można by określić je wspólnie za pomocą hasztagu #perspektywa_filozoficzno-kulturoznawczo-antropologiczna. Jednak autorzy niniejszej książki spoglądają też w przyszłość – chcieliby, żeby stała się ona także zapowiedzią serii wydawniczej, której profil badawczy lokowałby się na pograniczu teorii mediów, utopii społecznych i filozofii kultury. Przyglądałaby się ona w sposób wielodyscyplinarny trzem przenikającym się obszarom życia: technice, nauce i sztuce. Rozważałaby je z punktu widzenia dynamiki mediów i sieci, formatów medialnych, idei i utopii, mitów i znaków, dyskursów i imaginariów. Stosowałaby metody archeologii mediów i kultury, semiotyki i hermeneutyki, dekonstrukcji i performatyki.

KULTURA PRODUKCJI FILMOWEJ: TEORIE, BADANIA, PRAKTYKI, POD REDAKCJĄ ARTURA MAJERA I TADEUSZA SZCZEPAŃSKIEGO,PWSFTviT, ŁÓDŹ 2019.

Streszczenie

Prawo, psychologia i historia to tylko niektóre nauki wkraczające na teren filmoznawstwa w ramach paradygmatu kultury produkcji filmowej. Niniejsza książka wpisuje się w ten bogaty obecnie nurt badań. Przygotowując ją, redaktorzy mieli na uwadze potrzebę zachowania różnorodności metod badawczych, dlatego artykuły dotyczą czasami bardzo odmiennych zagadnień. Autorzy niniejszego tomu, pisząc o rynku filmowym, pogłębiają go – i robią to w bardzo różnym stylu. Tę stylistyczną różnorodność czytelnik odnajdzie w książce. Zawiera ona dwadzieścia dwa teksty o naukowej proweniencji. Jedne są bardziej badawcze, inne eseistyczne, jeszcze inne problemowe czy – jak kto woli – teoretyczne. Panuje tu równościowy eklektyzm. Zestawieni zostali różni autorzy, z różnymi zainteresowaniami naukowymi, z różnych ośrodków badawczych, na różnym etapie naukowej kariery. Każdy zatem artykuł będzie nieco odmienny od kolejnego. By całości nadać jednak jakiś porządek, książkę podzielono na pięć części nazwanych kolejno: Propozycje teoretyczne, Rozpoznania rynku filmowego, Dokumenty i technologie w produkcji filmowej, Marketing i upowszechnianie oraz Praxis. Podział ten jest umowny i wynika z przeświadczenia o różnicy podejścia autorów poszczególnych artykułów do badanego zjawiska, a także z redakcyjnych decyzji.

Summary

Law, psychology, and history are, among others, the sciences that enter the field of film studies within the paradigm of the film production culture. This book is one of many following this academic trend nowadays. Preparing it, the editors paid extra attention to retaining the diversity of research methods; hence, the articles frequently deal with various issues. Consequently, it can be concluded that writing about the film market, the authors deepen the knowledge of it, and they do it in very diverse styles. And this stylistic plurality is easily detectable in the book which contains twenty-two academic articles. Some of them are more probing, some take the form of an essay, others are case studies or theoretical. Their common thread is equality eclecticism. The reader can find here various authors on different level of their research career with diverse academic interests, representing numerous academic affiliations. Thus, each article differs from the previous one. However, to emphasize a kind of order governing the book, it was divided into five following sections: Theoretical Propositions, Film Market Diagnoses, Documentaries and Technologies in Film Production, Marketing and Generalization, and Praxis. This division is stipulated and stems from the conviction about the differences in the authors’ research approaches, as well as editorial decisions.

Tłumaczenie: Sławomir Kuźnicki

kultura_spisTREŚCI

https://ksiegarnia.filmschool.lodz.pl/strona-glowna/202-kultura-produkcji-filmowej-teorie-badania-praktyki.html

Michał Piepiórka, Rockefellerowie i Marks nad Warszawą. Polskie filmy fabularne wobec transformacji gospodarczej, Wrocław 2019, Wydawnictwo Ossolineum.

Michał Piepiórka – kulturoznawca, krytyk filmowy; doktor nauk humanistycznych. Zajmuje się filmem dokumentalnym we współczesnej kulturze audiowizualnej, przemianami w kinie współczesnym oraz filmowymi interpretacjami polskiej transformacji gospodarczej. Jako krytyk filmowy publikował m.in. w „Kinie”, „Panoptikum”, „Kulturze Liberalnej”, „Czasie Kultury”, „Magazynie Filmowym SFP” oraz w serwisach Stopklatka i Filmweb. Zdobywca wyróżnień w konkursach im. Krzysztofa Mętraka (2016, 2017) oraz „Powiększenie” (2011) portalu Filmweb. Autor bloga filmowego „Bliżej Ekranu”, za prowadzenie którego otrzymał w 2017 roku nominację do nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.

https://wydawnictwo.ossolineum.pl/products/92

Anna Śliwińska, Running off the Anger: British New Wave, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Warszawa, Wien, 2019, Peter Lang.

Running off the Anger: British New Wave includes several areas of research that suggest interpreting the cinema of the British New Wave in relation to social realism, the construction of the main characters, popular culture and the way New Wave played with film-making. Thanks to an in-depth analysis of key films of this trend, it is possible not only to understand the workings of social realism and examine character creation and their rebellion, but also to explore the intentionality of the utilising New Wave techniques that were known from nouvelle vague. The last chapter of this book is devoted to the most recent references to British New Wave Cinema.

https://www.peterlang.com/view/title/70423

Karolina Kostyra, Wiosenna bujność traw. Obrazy przyrody w filmach o dorastaniu, Katowice 2019, Wydawnictwo UŚ.

To pierwsza na gruncie polskiego filmoznawstwa pozycja poświęcona w całości kinu coming of age. Autorka stara się w niej uchwycić poetykę filmów o dorastaniu, sprecyzować ich szczególną nastrojowość, nazwać ikonografię i wyznaczyć typowy dla gatunku scenariusz. To jednak nie tyle klasyczna monografia gatunku, co próba określenia popkulturowych archetypów dojrzewania.

Kino inicjacyjne z jednej strony obraca się wokół nastroju tęsknoty, żalu, nostalgii, które towarzyszą pożegnaniu dzieciństwa i młodości. Z drugiej zaś korzysta z radosnego oczekiwania, jakie młody bohater łączy ze swoją wymarzoną przyszłością. Tej szczególnej tonacji patronuje przyroda. Rozłożyste drzewa i błękitne jeziora wpisują się w ikonografię gatunku równie finezyjnie, jak bujana wiatrem kępka chwastów w krajobraz westernu. Czerpiąc z psychoanalizy jungowskiej, literaturoznawstwa, religioznawstwa i teorii dotyczących mitów, baśni, symboli, autorka zwraca uwagę na szczególne życie przyrody, jakie manifestuje się w filmach o dojrzewaniu. Jest w tych gęstych lasach, przez które przedzierają się dorastający bohaterowie, coś, co sprawia, że przyroda nie daje się traktować jedynie jako tło wydarzeń.

„Wiosenna bujność traw…” przeznaczona jest dla nostalgików, marzycieli, miłośników kina coming of age oraz czytelników, którzy nie kartkowali ze znudzeniem „opisów przyrody”. Książce przyświecają motywy słońca, lata i wakacji. Ostatnich wakacji przed dorosłością, kiedy można poznać cały świat, doświadczyć nadzwyczajnych przygód i umrzeć z miłości, by potem pokornie, z lekkim smutkiem, wrócić do szkoły, pracy, monotonii.

„Karolina Kostyra odznacza się rzadko spotykaną umiejętnością łączenia wnikliwości naukowej i analitycznej pasji z talentem literackim i wrażliwością emocjonalną. A czyż może być lepsza rekomendacja dla publikacji naukowej niż stwierdzenie, że pracę taką – po prostu –  świetnie się czyta?” – z recenzji dr hab. Łucji Demby (Uniwersytet Jagielloński).

Bogusława Bodzioch-Bryła, Sploty: Przepływy, architek(s)tury, hybrydy. Polska e-poezja w dobie procesualności i konwergencji, Kraków 2019, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, WAM.

Jak przekonująco dowodzi Autorka, e-poezja zajmuje się kwestiami, którymi zawsze zaabsorbowani byli poeci. Są to zagadnienia dotyczące podmiotu, tożsamości, także […] narodowej czy etnicznej, Obcego i Innego, zagubienia, lęku, miłości, traumy, a nawet kwestii metafizycznych, sfery sacrum, Boga […]. Są to obserwacje istotne dla badaczy i badaczek polskiej e-literatury, którzy do tej pory skupiali się głównie na aspekcie (multi)medialnym i technologicznym, ewentualnie genologicznym, nieco pobieżnie traktując jej tematykę. Zaskakujące jest, na przykład, jak wiele z utworów polskiej e-poezji odnosi się do kwestii religijnych czy metafizycznych. Bogusława Bodzioch-Bryła wybiera do analizy teksty ważne i dokonuje trafnych, świetnych interpretacji […]. Jak zauważa, gra z sacrum stanowi jedną z głównych strategii artystycznych poetów nowomedialnych i często ma to charakter krytyczny, subwersywny czy prześmiewczy. […] Bardzo ciekawym wątkiem jest też zwrócenie uwagi na motywy folkloru, twórczo ożywiane przez e-poetów, czy na lokalne różnice w statusie literatury (druku) i e-literatury.

W takich odkryciach, moim zdaniem, kryje się szczególny walor studium Bogusławy Bodzioch-Bryły. Dokonany przez Nią szeroki przegląd tematyki i podjęcie prób interpretacji całej gamy różnorodnych formalnie utworów e-poetyckich jest ważnym rozpoznaniem, którego do tej pory brakowało.

Dr hab. Katarzyna Bazarnik (Uniwersytet Jagielloński)

Dr Bodzioch-Bryła stara się połączyć refleksję nad „nowymi formami tekstów” (e-poezja) z poszukiwaniem takich figur, formuł, metafor, które podkreślałyby specyfikę szczególnego rodzaju związków, jakie zachodzą pomiędzy twórczością e-poetycką a współczesnym światem, gdzie doświadczenie mediatyzacji posiada fundamentalny i nieredukowalny charakter. […] Traktując e-poezję jako swoistą całość, Autorka proponuje nam szereg ujęć przekrojowych, które wydobywają na światło najważniejsze aspekty zjawiska. […] Twórczość cyberpoetów przedstawia się nie tylko jako zjawisko wyraziste i odrębne, lecz przede wszystkim operujące specyficzną logiką artystyczną i estetyką, której elementami okazują się bardziej kolektywny charakter samej twórczości, „wydarzeniowość” poetyckiego e-tekstu i jego odbioru, hybrydyczny status podmiotu, procesualność utworów, które wymagają lektury interaktywnej czy – jak to określa Autorka – ergodycznej itp. Z kart książki […] wyłaniają się nadto zarysy charakterystycznego słownika, swego rodzaju siatki pojęciowej, która z powodzeniem może być wyzyskiwana do kolejnych […] przybliżeń zjawiska.

Publikacja ma wszelkie dane, by dopełnić procesu rozpoznawania poezji cyfrowej przez krytyków i badaczy jako ciekawej i ważnej cząstki współczesnej kultury, co wymaga wypracowania aparatu pojęciowego, który oddawałby jej specyfikę, jednocześnie tworząc podstawę dla subdyscypliny zbudowanej właśnie wokół takiego przedmiotu.

Prof. dr hab. Krzysztof Uniłowski (Uniwersytet Śląski w Katowicach)

PIOTR ZWIERZCHOWSKI, MARIUSZ GUZEK, SĄSIEDZI. FILM O BYDGOSKIM WRZEŚNIU 1939, BYDGOSZCZ 2019.

Marcin Maron „Mieczysław Jahoda. Fenomeny światła”, z opracowaniem biograficznym Anny M. Leśniewskiej-Zagrodzkiej – oprawa twarda, 520 stron – Wydawnictwo PWSFTviT, 2019, Łódź.

NOWA KSIĄŻKA AUTORSTWA MARCINA MARONA: MIECZYSŁAW JAHODA. FENOMENY ŚWIATŁA.

Nakładem Wydawnictwa PWSFTviT w Łodzi ukazała się książka Marcina Marona upamiętniająca osobę i twórczość Mieczysława Jahody (1924-2009), wybitnego operatora filmowego, autora zdjęć do filmów m.in. Wojciecha J. Hasa („Rękopis znaleziony w Saragossie”), Aleksandra Forda („Krzyżacy”), Andrzeja Wajdy („Bramy raju”), Tadeusza Konwickiego („Jak daleko stąd, jak blisko”), oraz pedagoga PWSFTviT w Łodzi i mistrza dla kilku pokoleń filmowców polskich. W części głównej Marcin Maron analizuje metody tworzenia obrazu filmowego stosowane przez Mieczysława Jahodę, omawia jego współpracę z reżyserami, oraz wkład w unowocześnienie techniki i estetyki zdjęć filmowych (system szerokoekranowy i film barwny), w kontekście rozwoju sztuki operatorskiej w kinie polskim i światowym. W części biograficznej, Anna Leśniewska-Zagrodzka rekonstruuje krakowską genealogię operatora i przedstawia portret Mieczysława Jahody jako nietuzinkowej osobowości – indywidualisty, cenionego i lubianego w środowisku artystów. Ważną częścią książki są wypowiedzi osób znających Mieczysława Jahodę – reżyserów (m.in. Jerzego Gruzy i Stanisława Jędryki), autorów zdjęć filmowych, byłych studentów. Teksty uzupełnione są bogatym materiałem ilustracyjnym: fotosami, kadrami filmowymi, zdjęciami prywatnymi, fotokopiami dokumentów, reprodukcjami plakatów filmowych i innymi.

Marcin Maron „Mieczysław Jahoda. Fenomeny światła”, z opracowaniem biograficznym Anny M. Leśniewskiej-Zagrodzkiej – oprawa twarda, 520 stron – Wydawnictwo PWSFTviT, 2019, Łódź

TOMASZ KOŻUCHOWSKI, IWONA MOROZOW, ROMAN SAWKA, SPOŁECZNY WYMIAR PROCESU TWORZENIA DZIEŁA FILMOWEGO W POLSCE, WYDAWNICTWO PWSFTviT, ŁÓDŹ 2019.

Słowa kluczowe: badania kultury produkcji, kultura filmowa, studia produkcyjne, film polski, kino polskie, filmoznawstwo, nowe filmoznawstwo, badania etnograficzne, badania terenowe, badania jakościowe

Filmy nie powstają w kulturowej próżni a zbadanie, opisanie i zrozumienie pewnego odznaczonego aktu tworzenia stanowi główny obiekt badawczy niniejszej książki. Jej celem jest po części kontynuacja nowej tradycji badań nad kulturą produkcji filmowej zarysowanej w książce Marcina Adamczka Obok ekranu, która w tym wypadku skupia się na szczegółowej, antropologicznej analizie poszczególnych etapów pracy nad filmem i prezentacji różnych spojrzeń, najczęściej tych niewidzialnych, czy mniej znaczących członków ekipy filmowej, a wszystko to zrekonstruowane na podstawie trzyletnich badań etnograficznych. Interesująca perspektywa badawcza niniejszej publikacji otwiera się również dzięki zaangażowanym w nią autorom, którzy łączą wiedzę naukową z praktyczną, oferując przez to unikalny, oparty na doświadczeniu i wiedzy insiderski wgląd w świat produkcji audiowizualnej w Polsce. Książka ta w efekcie to niejako próba „odczarowania” polskiej fabryki snów. Mówiąc językiem metafory i rewolucji – próba zburzenia „czwartej ściany”, uchwycenia esencji surowości tworzenia, zwykle niedostępnego spojrzenia przeciętnego oka, wreszcie próba przywrócenia tego co społeczne, procesualne, w fenomenie, który w tradycji pisarskiej dyscypliny częściej występuje pod postacią rozważań o jego efekcie. W ten sposób autorzy książki niemal postulatywnie powtarzają za Vicki Mayer, aby przywrócić to, co społeczne i przypomnieć, że za każdym wielkimi małym filmowym dziełem stoją pracujący ludzie i mnogość historii do opowiedzenia.
Social aspect of the film creating process in Poland

Key words: production studies, film culture, polish film, polish cinema, European film, film studies, ethnographic research, fieldwork, qualitative research, filmmaking process in Poland

No film is made in a cultural vacuum, therefore analysis, description and understanding of a specific, collective act of creation is the main research object of this book. It purpose is to continue the new tradition in polish film studies field, which deals with film production culture in a way that has been outlined in Marcin Adamczak book Obok ekranu (Next to the screen). Thus our study, based on three-year ethnographic research, focuses on a detailed, anthropological analysis of the individual stages of work on the film and the presentation of various gazes, most often those which are seen as less visible and less significant members of the film crew. What is more the authors combine scientific and practical knowledge, offering an unique insight into the world of audiovisual production in Poland. Speaking in metaphors – in effect this book is an attempt to „debunk” the Polish dream factory myth, to demolish the „fourth wall” and at the same time its main objective is to capture the essence and the rawness of creation, to provide usually inaccessible look of the average eye. Finally it is an attempt to restore what is social as well as processual in a field where tradition pays more attention to the reflections on its effect–  a film as a work of art & culture. In this way, the authors of the book almost postulatively repeat for Vicki Mayer, to bring the social back and to remind that behind every big and small film work there are working people and a lots of stories to tell.

Tomasz Kożuchowski– absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim oraz organizacji produkcji filmowej i telewizyjnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Studiował także Cinema&Media na Uniwersytecie w Sztokholmie. Doktorant na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego, przygotowuje dysertację na temat zarządzania ryzykiem na przykładzie brytyjskiej kultury produkcji filmowej. Pracował m.in. dla polsko-brytyjskiego studia BreakthruFilms, Studia Filmowego Kadr i firmy Opus Film. Interesują go procesy produkcyjne i ich wpływ na dzieło filmowe.

Iwona Morozow  – doktor nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa, wykładowca na kierunku dziennikarstwo i komunikacja społeczna we wrocławskiej filii Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS. Antropolożka i filmoznawczyni, miewająca epizody praktyczne w postaci reżyserii filmu dokumentalnego oraz pracy przy produkcjach telewizyjnych i reklamowych. Zajmuje się szeroko pojętą ekonomią kina i antropologią wizualną. Interesuje ją szczególnie film dokumentalny oraz kontekst produkcyjny, dystrybucyjny i promocyjny dzieła filmowego, a także teoria i praktyka wykorzystywania metod etnograficznych w badaniach filmu. W wymiarze ogólnym również współczesne kino i kultura filmowa.

Roman Sawka doktor sztuk filmowych, adiunkt, od 2012 r. dziekan Wydziału Organizacji Sztuki Filmowej w PWSFTviT im. Leona Schillera w Łodzi. Zajmuje się procesami kierowania i zarządzania w branży filmowej. Interesuje się również budową i fluktuacją kapitału ludzkiego, koopetycją grup filmowych oraz organizacją i ekonomiką mediów. Był współorganizatorem procesów produkcyjnych w 30-stu filmach fabularnych, dokumentalnych oraz serialach telewizyjnych, m.in. Długu (1999, reż. K. Krauze, organizacja produkcji), Mojego miasta (2002, reż. M. Lechki, kierownictwo produkcji), Rozdroża Cafe (2005, reż. L. Wosiewicz, kierownictwo produkcji) oraz Nieulotnych (2012, reż. J. Borcuch, kierownictwo produkcji). Jego obserwacje empiryczne w obszarze produkcji filmowej bazują przede wszystkim na praktycznym doświadczeniu zawodowym. Poza pracą dydaktyczną, stara się obserwować i analizować kulturę organizacyjną grup producenckich w kontekście teorii organizacji.

https://ksiegarnia.filmschool.lodz.pl/film/163-społeczny-wymiar-tworzenia-filmu-w-polsce.html

MARCIN MARON, ROMANTYZM I KINO. IDEE I WYOBRAŻENIA ROMANTYCZNE W FILMACH POLSKICH REŻYSERÓW Z LAT 1947-1990

Marcin Maron, Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947-1990, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2019.

Książka autorstwa dr Marcina Marona pt. Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947-1990 (wyd. UMCS Lublin) to gruntowne studium z zakresu historii idei, kina i kultury polskiej. Romantyzm jest w tej książce rozumiany jako fenomen historyczny, a zarazem nurt idei i wyobrażeń trwale kształtujących postawy duchowe i artystyczne. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania: w jaki sposób polscy reżyserzy filmowi aktualizowali romantyczne idee, dzieła i wizerunki historii oraz jak tradycja romantyczna była postrzegana i modyfikowana w kulturze okresu PRL. W głównej części książki przedstawiono interpretacje wybranych filmów: Andrzeja Wajdy, Andrzeja Żuławskiego, Wojciecha J. Hasa, Stanisława Różewicza, Tadeusza Konwickiego, Gustawa Holoubka i Piotra Szulkina.

 

„Książka doktora Marcina Marona Romantyzm i kino, rezultat długoletnich przemyśleń i badań autora, stanowi wypełnienie ważnej luki w polskiej wiedzy o filmie. Wiadomo, że tradycja romantyczna – podstawowa dla kultury polskiej XX wieku – stanowi szczególnie ważny kontekst rodzimego kina […]. Można więc było oczekiwać, że prędzej czy później jakiś przygotowany merytorycznie badacz podejmie ten problem na serio, wychodząc od filozoficznych źródeł romantyzmu, określając jego specyficzne miejsce w polskiej tradycji artystycznej i wieńcząc swoje rozważania analizą najważniejszych filmów z tej tradycji się wywodzących. Po lekturze książki Marcina Marona nie mam wątpliwości, że otrzymaliśmy właśnie taką pracę. Powiodło się to dzięki szczęśliwemu połączeniu trojakich kompetencji autora: filozoficznych, filmoznawczych i artystycznych.”

[Z recenzji prof. dr hab. Tadeusza Lubelskiego]

Zob. spis treści i Słowo wstępne autora – w załączniku PDF.

Romantyzm i kino. Słowo wstępne

 

ANNA ESTERA MROZIEWICZ, EASTERN NOIR. REIMAGINING RUSSIA AND EASTERN EUROPE IN NORDIC CINEMASAnna Estera Mroziewicz, Eastern Noir. Reimagining Russia and Eastern Europe in Nordic Cinemas, Edinburgh University Press, 2018.Książka Beyond Eastern Noir. Reimagining Russia and Eastern Europe in Nordic Cinemas (Edinburgh University Press, 2018) jest pierwszym tak wykoncypowanym studium obrazów i wyobrażeń Rosji oraz krajów nadbałtyckich pojawiających się w filmach (fabularnych, dokumentalnych, animowanych) oraz serialach telewizyjnych z Danii, Szwecji, Norwegii i Finlandii po 1989 roku. Autorka prowadzi czytelnika od dominującej w nordyckiej wyobraźni kulturowej negatywnej narracji o wschodnich sąsiadach (określonej jako Eastern Noir), poprzez przedstawienia polemizujące ze stereotypami, w stronę wizerunków całkowicie alternatywnych wobec szablonowych wyobrażeń. Interdyscyplinarne ujęcie, łączące metodę dogłębnej analizy z szeroką perspektywą uwzględniającą konteksty kulturowe i społeczno-polityczne, pozwala na uchwycenie wielowarstwowości omawianej problematyki z uwzględnieniem jej historycznej i transnarodowej dynamiki.Dr hab. Anna Estera Mrozewicz jest skandynawistką i filmoznawczynią z Instytutu Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza  w Poznaniu.

PATRYCJA WŁODEK, KRES NIEWINNOŚCI. OBRAZ I UPAMIĘTNIENIE ERY EISENHOWERA W AMERYKAŃSKICH FILMACH I SERIALACH – POMIĘDZY REPREZENTACJĄ, NOSTALGIĄ A KRYTYCZNYM RETRO

Patrycja Włodek, Kres niewinności. Obraz i upamiętnienie ery Eisenhowera w amerykańskich filmach i serialach – pomiędzy reprezentacją, nostalgią a krytycznym retro, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2018.

Książka „Kres niewinności. Obraz i upamiętnienie ery Eisenhowera w amerykańskich filmach i serialach – pomiędzy reprezentacją, nostalgią a krytycznym retro” (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2018) jest wynikiem obserwacji, że jednym z dominujących trendów kultury (także kina i telewizji) w drugiej połowie XX wieku oraz w XXI wieku, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, jest zwrot ku przeszłości.
Rozważania związane z intensywnym i stałym sięganiem przez twórców filmowych i telewizyjnych do przeszłości oparte zostały na konkretnym, aczkolwiek rozbudowanym przykładzie, jakim jest fenomen obecności, mitologizacji i demitologizacji ery Eisenhowera w kinematografii amerykańskiej lat pięćdziesiątych, osiemdziesiątych oraz w XXI wieku. Problem badawczy poruszony w książce dotyczył nie tylko samej dynamiki uobecniania przeszłości w późniejszych okresach i produktach kultury, ale też mechanizmów upamiętniania decydujących o kształtach filmowych (i kulturowych) reprezentacji.

 

Notki z okładki:

„Kres niewinności” uważam za bardzo dobrą pracę spełniającą akademickie standardy w wymaganych obszarach. Jest ona nowatorska, wskazuje na istotny badawczo problem, charakteryzuje go i opracowuje w sposób zarówno wyczerpujący, jak i interesujący. Jej przygotowanie poprzedzone zostało staranną kwerendą biblioteczną oraz filmową. Wyraźnie widać, że Autorka uwewnętrzniła i przepracowała lektury, umiejętnie balansując odwołanie do dotychczasowych ustaleń badawczych i swoje własne propozycje interpretacyjne (…). Podczas lektury (…) zafrapował mnie pomysł, który legł, jak odnoszę wrażenie, u podstaw napisania tej rozprawy. Jest on nowatorski i innowacyjny. Przy czym ta innowacyjność zasadza się nie tylko na realizacji tematu, ale na zaproponowaniu nowego sposobu podejścia do historii kina. To podejście nie tylko jest w stanie opisać to, co aktualnie się w kinie dzieje (bieżące produkcje), dostarczając narzędzia do analizy trendów panujących we współczesnym kinie (w tym przypadku: amerykańskim). Jednocześnie jednak twórczo wykorzystuje nowe paradygmaty silnie obecne we współczesnej światowej humanistyce – studia nad pamięcią.

 

dr hab. Elżbieta Durys

 

 

Książka Patrycji Włodek jest tekstem imponującym z kilku powodów. Na uwagę zasługuje  bardzo konsekwentne dostrzeganie konstruktywistycznego wymiaru kultury oraz świadomość faktu jej nieuchronnego zapośredniczenia. Dzięki temu czytelnik otrzymuje „gęstą”, złożoną i polifoniczną opowieść ujmującą szereg politycznych i socjologicznych kontekstów obrazów filmowych. Łatwo rozpoznać też oczytanie autorki w amerykańskiej literaturze pięknej, jej nienachalną erudycję objawiającą się nie tylko w inkrustujących poszczególne rozdziały mottach, lecz przede wszystkim w doskonałej orientacji w świecie kultury zza oceanu,  odczuwanej przez czytelnika w książce pisanej przecież w zupełnie innym czasie i miejscu. Wysoka kultura literacka autorki, obok ewidentnego talentu narracyjnego, jawi się też jako czynnik wyjaśniający jej umiejętność snucia zajmującej opowieści. Z kolei kompetencje filmoznawcze Patrycji Włodek pozwalają na prowadzenie analiz stylu filmowego – tam, gdzie jest to niezbędne.

 

dr hab. Marcin Adamczak

MAREK HALTOF, POLISH CINEMA: A HISTORY. SECOND EDITION

MAREK HALTOF, POLISH CINEMA: A HISTORY. SECOND EDITION

PRAISE FOR THE FIRST EDITION

 

“Haltof’s comprehensive, lucid, and refreshing critical history of Polish cinema significantly expands the existing literature on the topic in English … Essential for all serious libraries and very useful in the undergraduate or graduate classroom.” · Choice

 

“What makes Haltof’s book so wonderful is that, like a great filmmaker, he uses his subject to craft a much deeper and complex story of the Polish people and their search for a national identity … With clarity and fluidity he makes Poland come alive.” · Film and History

 

“An informed and concise yet exhaustive account of Polish cinema.” · Slavic Review

 

First published in 2002, Marek Haltof’s seminal volume was the first comprehensive English-language study of Polish cinema, providing a much-needed survey of one of Europe’s most distinguished—yet unjustly neglected—film cultures. Since then, seismic changes have reshaped Polish society, European politics, and the global film industry. This thoroughly revised and updated edition takes stock of these dramatic shifts to provide an essential account of Polish cinema from the nineteenth century to today, covering such renowned figures as Kieślowski, Skolimowski, and Wajda along with vastly expanded coverage of documentaries, animation, and television, all set against the backdrop of an ever-more transnational film culture.

 

Marek Haltof is a Professor of English at Northern Michigan University. His recent books include Screening Auschwitz: Wanda Jakubowska’s The Last Stage and the Politics of Commemoration (2018), Historical Dictionary of Polish Cinema (second edition, 2015), and Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory (2012)

Michał Dondzik, Krzysztof Jajko, Emil Sowiński, Elementarz Wytwórni Filmów Oświatowych,

Michał Dondzik, Krzysztof Jajko, Emil Sowiński, Elementarz Wytwórni Filmów Oświatowych, Wytwórnia Filmów Oświatowych, Łódż 2018.

Idea książki „Elementarz Wytwórni Filmów Oświatowych” wyrasta z podzielanego przez jej autorów przekonania, iż poznawcze odkrycie w dziedzinie filmoznawstwa niekoniecznie musi być tożsame z opisywaniem fenomenu zupełnie nieznanego. Kluczowe znaczenie dla wytworzenia nowej, a zarazem wartościowej wiedzy ma raczej zastosowanie kompleksowej procedury badawczej, a także sięgnięcie po pomijane wcześniej materiały źródłowe oraz zasoby filmowych archiwów. Mówiąc krótko, zdecydowaliśmy się na napisanie tej książki, ponieważ we wcześniejszych publikacjach na temat Wytwórni Filmów Oświatowych brakowało nam pewnych nazwisk, tytułów filmów, a przede wszystkim całościowego spojrzenia na działalność i dorobek tej jakże ważnej dla polskiej kultury filmowej instytucji.

 

Z recenzji:

Książka stanowi wyjątkowo wszechstronne i dogłębne studium z kręgu produkcyjnej historii kinematografii polskiej. Widoczna jest ogromna praca włożona zarówno w kwerendę biblioteczną, dogłębne badania w archiwach i – last but not least – wywiady pogłębione z uczestnikami opisywanych wydarzeń.

Praca ma fundamentalne znaczenie dla badań nad historią najnowszą Łodzi – na tle innych wydawnictw poświęconych jej kulturze filmowej książka ta niewątpliwie wyróżnia się akademickim sznytem oraz dociekliwością opisu. Wartość tomu nie ogranicza się jednak do wymiaru lokalnego czy regionalnego – jest szczególnie widoczna w kontekście tych wydanych w ostatnim dziesięcioleciu opracowań z zakresu historii kina polskiego, które sprawiają wrażenie nieco „warszawskocentrycznych”.

dr hab. Konrad Klejsa

 

Zaletą książki jest swada, z jaką ją napisano. Potoczysty, wciągający tok narracji, dobry styl, nie tylko świadczą o tym, że o zagadnieniach produkcyjnych można pisać ciekawie, ale też rodzą przekonanie, iż nad pracą unosi się swoisty nieformalny patronat polskiego pioniera badań produkcyjnych i niekwestionowanego mistrza narracji filmoznawczej – prof. Edwarda Zajička.

Autorzy wybrali chronologiczny, nie zaś tematyczny, klucz do swojej opowieści i jest to wybór trafny. Historia WFO toczy się w rytmie wydarzeń politycznych, kolejnych zwrotów, liberalizacji i „przykręcania śruby”, dobiegają na Kilińskiego 210 fale tego, co dzieje się w polityce PRL (stalinizm, odwilż, Marzec ‘68), nawet pewne modele dyrektorskiej kariery w WFO doskonale się w nie wpisują (np. w czasach gierkowskich).

dr hab. Marcin Adamczak

 

Elementarz Wytwórni Filmów Oświatowych – spis treści

PIOTR ZAWOJSKI, CYBERKULTURA. SYNTOPIA SZTUKI, NAUKI I TECHNOLOGII

Piotr Zawojski, Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii. Wydanie II poprawione. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2018, s. 332.

Zastanawiając się nad sensownością ponownego wydania Cyberkultury brałem pod uwagę możliwość dokonania w niej zmian, uzupełnień, czy też dopisania dalszego ciągu stworzonego w innej rzeczywistości tekstu. Dyskusje nad nowymi mediami i nowymi technologiami dziś przede wszystkim eksplorują zagadnienia postmediów, mediów postcyfrowych i postinternetowych. Nie znaczy to, że kwestie cyberkultury są już nieistotne, ale wydaje się, że ten paradygmat kulturowy – kształtujący się w swojej dojrzałej postaci w okresie przechodzenia od fenomenów Web 1.0 do wersji Web 2.0 – to z dzisiejszej perspektywy okres historycznie zamknięty. Dlatego warto pozostawić tę książkę w takim kształcie w jakim została ona opublikowana pierwotnie. Stanowi ona bowiem rodzaj zapisu świadomości teoretycznej i badawczej charakterystycznej dla czasu, w którym powstawała, czyli końca pierwszej dekady XXI wieku.

 

Piotr Zawojski, Z „Posłowia” do II wydania

www.zawojski.com

http://wydawnictwo.us.edu.pl/sites/wydawnictwo.us.edu.pl/files/cyberkultura_wyd_2_popr_czw_st_e.pdf

CIĘCIE CIAŁ. RUCHOME OBRAZY, RED. ALEKSANDER KMAK, PAULINA KWIATKOWSKA, MATYLDA SZEWCZYK

Cięcie ciał. Ruchome obrazy, red. Aleksander Kmak, Paulina Kwiatkowska, Matylda Szewczyk, Fundacja MAMMAL, Warszawa 2018.

Relacje zawiązujące się między ciałami a ruchomymi obrazami znajdują się w centrum zarówno teorii, jak i praktyk współczesnej kultury wizualnej – począwszy od pierwszych prób chronofotografii aż po najbardziej zaawansowane media rzeczywistości wirtualnej. Ruchomy obraz nie odsyła bowiem jedynie do obrazów wytwarzanych przez kino, ale również do szeroko rozumianej historii obrazów technicznych, dla których kluczowy pozostaje problem wizualizacji ruchu i chwytania w pojedynczych bądź sekwencyjnych obrazach dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Jednocześnie równie istotne wydają się pytania o ruch samych obrazów – o ich transmedialny charakter, właściwą im mobilność i uwikłanie w zmienne relacje społeczne, polityczne, ekonomiczne i kulturowe. To właśnie ciało (nie tylko człowieka, choć historia ruchomych obrazów wciąż jawi się jako nadmiernie antropocentryczna) okazuje się jednym z ważniejszych tematów i wyzwań kultury wizualnej. W tekstach składających się na ten tom autorki i autorzy – analizując obrazy fotograficzne i filmowe, analogowe i cyfrowe, naukowe i artystyczne, z obszaru sztuki współczesnej i popularnych praktyk sieciowych – przyglądają się, w jaki sposób ruchome obrazy „tną ciała”, jak otwierają je, badają i deformują, jak kształtują za ich pomocą nowe znaczenia i narracje. W książce powracają również rozważania o ciele samego obrazu (podatnym na zniszczenie i rozpad, ale też obecnym i działającym w fizykalnej rzeczywistości) oraz ciele widza, na które ruchome obrazy oddziałują w sposób wielozmysłowy, przemożny, często wręcz przemocowy.

 

Spis treści

 

CIAŁO BADANE

Tomasz Swoboda Jeszcze nie w ruchu. Chronofotografia – anatomia

Marcin Stachowicz Ciało jako pole bitwy, ciało-krajobraz. Cielesna geopolityka zimnej wojny w filmie „Fantastyczna podróż”

Grzegorz Nadgrodkiewicz Neoplasma incognita. Filmowe egzegezy nowotworów a ich obrazowanie medyczne

Karolina Żyniewicz Ciało w świecie post-natury – byty liminalne. Projekt „safe suicide”

 

CIAŁO KOBIETY – CIAŁO MATKI

Marta Stańczyk Groza in utero. Horror macierzyński i upolitycznienie fizjologii

Matylda Szewczyk  „Babska rzecz”, czyli kim jest Ellen Ripley

Sara Herczyńska „Emily’s abortion video” – konstruowanie pozytywnej historii aborcyjnej

 

CIAŁA POD KONTROLĄ

Bartłomiej Nowak Kastracja męskiego ciała. Nagość i brak penisa w amerykańskim kinie współczesnym

Aleksandra Skowrońska Ciało po internecie. Wątki somatyczne w twórczości Ryana Trecartina

Magdalena Wichrowska Obecność ciała. Komunikacja niewerbalna w „Hubie” Anki i Wilhelma Sasnalów

 

CIAŁA WOBEC PRZEMOCY

Paulina Gorlewska Gdy człowiek staje się ciałem. Kino fizyczne Aleksieja Germana starszego w filmie „Chrustaljow, samochód!”

Michał Mróz Ciała animowanych postaci jako odbicie zachowań żołnierzy na froncie drugiej wojny światowej

Piotr Klonowski Między komiksem a animacją. Ciało w „Persepolis” Marjane Satrapi

 

CIAŁO FILMU – CIAŁO WIDZA

Przemysław Kossakowski Obraz sprzed fazy lustra. Ciało w kawałkach w filmie „Trans-Europ-Express” Alaina Robbe-Grilleta

Aleksander Kmak Fragment i płaszczyzna a strategie alter-pornograficzne w kinie nieprzyjemności na przykładzie „La vie nouvelle” Philippe’a Grandrieux

Michał Matuszewski Vomit Reality – VR jako medium utraty równowagi

POLSKO-CZESKIE I POLSKO-SŁOWACKIE KONTAKTY FILMOWE, RED. EWA CISZEWSKA, MIKOŁAJ GÓRALIK

Polsko-czeskie i polsko-słowackie kontakty filmowe, red. Ewa Ciszewska, Mikołaj Góralik

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego i Wydawnictwo Biblioteki PWSFTviT, Łódź 2018, Numer ISBN: 978-83-8142-068-6

Słowo wstępne 7

Iwona Łyko, Meandry polsko-czeskiej współpracy filmowej w dwudziestoleciu międzywojennym 11
Joanna Szczutkowska, Kontakty filmowe pomiędzy Polską Rzeczypospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną w latach 70. XX wieku 27
Jakub Jiřiště, Rozwój współpracy koprodukcyjnej między telewizją czechosłowacką i polską w cieniu socjalistycznego internacjonalizmu w latach 1953–1989 53
Ewa Ciszewska, Drogi równoległe. Edukacja filmowa w Polsce, w Czechach i na Słowacji 71
Mariusz Guzek, Ślady wilczych zębów – na pograniczu Czech, Niemiec i Polski 91
Joanna Wojnicka, Bóg i diabeł w Nowej Hucie. Bracia Karamazow Petra Zelenki 109
Tomáš Hučko, Bokser i śmierć – udana słowacko-polska koprodukcja filmowa, do której nie doszło 125
Jarosław Grzechowiak, Jedyna wspólna akcja. Krótkie życie Zbigniewa Kuźmińskiego 143
Jadwiga Hučková, Prasa czechosłowacka wobec filmowych sukcesów Andrzeja Wajdy na przełomie lat 70. i 80. XX wieku 161
Mateusz Żebrowski, Tatry mityczne i niepodzielne w dokumentach Pavla Barabáša 175
Jacek Nowakowski, Oficerowie wciąż czerwoni? Filmowy wizerunek postkomunistycznych służb specjalnych na przykładzie Psów oraz Czerwonego Kapitana 191
Katarzyna Figat, Czeskie smaczki Janusza Majewskiego. Wywiad z reżyserem 205

Biogramy autorów 233

Aneks 237
Czechosłowackie filmy w polskiej dystrybucji w latach 1945–1989 239
Polskie filmy w czechosłowackiej dystrybucji w latach 1945–1989 251

Indeks filmów i seriali 261

Indeks nazwisk 265

Shrnutí 275

Summary 277

ROMAN WŁODEK, JADWIGA ANDRZEJEWSKA NA SCENIE I EKRANIE

Roman Włodek, Jadwiga Andrzejewska na scenie i ekranie, Wydawnictwo: Księgarnia Akademicka, Kraków 2018
Stron: 370, ISBN/ISSN: 9788376389523.

Powstał wszechstronny portret aktorki, uwzględniający nie tylko jej role teatralne i filmowe, ale także występy kabaretowe, współpracę z radiem, telewizją… Powstał także ciekawy portret kobiety (wraz ze wszystkimi jej słabościami), która zaznała niedostatku, poznała smak ogromnej popularności, ale największe role teatralne stworzyła u schyłku życia, zupełnie zapomniana przez kino, które ją wykreowało. […] Praca jest świetnie napisana, perfekcyjnie opracowana od strony bibliograficznej, określiłabym ją mianem wręcz wzorcowej monografii aktorskiej. […] Powstał więc ostatecznie pasjonujący portret aktorki teatralnej, filmowej – portret człowieka o niebanalnym i trudnym życiorysie.

prof. dr hab. Małgorzata Hendrykowska

 

Dobrze się stało, że Roman Włodek napisał książkę poświęconą Jadwidze Andrzejewskiej. Aktorkę tę ciepło wspominają widzowie starszej generacji, natomiast nie zna jej młode pokolenie, zupełnie oderwane od kontaktów z przedwojennym kinem polskim. Książka Jadwiga Andrzejewska na scenie i ekranie wypełnia lukę w wiedzy o polskim teatrze i kinie, a dla młodych teatrologów i filmoznawców jest wzorem badawczej rzetelności, umiejętności docierania do trudno dostępnych źródeł zawierających istotne informacje, dogłębnej znajomości epoki oraz – last but not least – elegancji i taktu w sposobie prezentowania niebanalnej biografii aktorki.

prof. dr hab. Grażyna Stachówna

 

 

Księgarnia Akademicka, Kraków

Instytut Historii PAN, Warszawa

2018

 

ŹRÓDŁA WIZUALNE W BADANIACH NAD HISTORIĄ KINA POLSKIEGO. KINO POLSKIE WCZORAJ I DZIŚ, POD RED. PIOTRA ZWIERZCHOWSKIEGO

Źródła wizualne w badaniach nad historią kina polskiego.
Kino polskie wczoraj i dziś, pod red. Piotra Zwierzchowskiego

Książka jest poświęcona źródłom wizualnym w badaniach nad historią polskiego kina. Badacze doskonale już wiedzą, że same filmy nie wystarczą. Coraz częściej sięgają po dokumenty archiwalne, scenariusze, scenopisy, szeroko rozumiane piśmiennictwo, dzienniki i wspomnienia itp. Dzięki nim można lepiej poznać i zrozumieć historię powstawania różnych filmów, jak również ich rozmaite konteksty. Znacznie rzadziej, mimo coraz większej świadomości metodologicznej historyków kina, uwzględniają oni źródła wizualne, które przecież posiadają znaczną potencję informacyjną, nie zawsze docenianą i w pełni wykorzystywaną. Do źródeł tych możemy zaliczyć także sam film, zarówno jako artefakt, jak i zapis rzeczywistości, chcemy jednak wskazać także na inne wizualne przykłady źródeł (np. zdjęcia i plany kin, reportaże z wydarzeń filmowych, fotosy, werki, plakaty, inne materiały reklamowe, książki i prasa filmowa jako artefakty itp.) i związane z nimi problemy metodologiczne.

Zresztą także tekst pisany może być traktowany jako źródło wizualne, choćby przy analizie layoutu czasopism filmowych. Autorzy, korzystając z różnych inspiracji metodologicznych oraz własnych doświadczeń badawczych, podejmują problem źródeł wizualnych w badaniach nad kinem lat 1914-1918 (Mariusz Guzek), dwudziestolecia międzywojennego (Monika Bator), PRL-u (Piotr Zwierzchowski), wskazują na źródła „epoki video” (Piotr Sitarski), zastanawiają się nad źródłową funkcją fotosów (Agata Ciastoń) oraz portali internetowych (Piotr Witek), wreszcie samych filmów (choćby na przykładzie Ostatniego etapu – Marek Haltof), traktowanych jako źródło do badań nad kinem i jego historią, na przykład w kontekście przemian obyczajowych (Karol Jachymek). Książka odsłania warsztat badacza historii polskiego kina, mogąc stać się również inspiracją do kolejnych poszukiwań metodologicznych.

Kino – postkomunizm – polityka. Film w krajach Europy Środkowo-Wschodniej wobec procesów transformacji politycznej i konsekwencji roku 1989,

red. Marta Brzezińska-Pająk, Libron, Kraków 2018, s. 336, ISBN: 978-83-65705-44-0

Warto zauważyć, że oprócz świeżego spojrzenia na najnowszą historię kina polskiego zebrano w tomie teksty dotyczące kina czeskiego, słowackiego, węgierskiego, serbskiego, litewskiego, ukraińskiego, białoruskiego i niemieckiego. Przedmiotem
zainteresowania autorów stały się różne wątki, m.in.: problematyka estetyczno-formalna (gatunkowa, medialna – szczególnie w kontekście transformacji ustrojowej), bohaterowie i elity polityczne na nowy czas po przełomie, filmowa polityczność, konteksty wydarzeń politycznych i procesów widziane w optyce filmu fabularnego i dokumentalnego, problem władzy, polityki, propagandy w zwierciadle filmu, kino zaangażowane i krytyczne wobec rzeczywistości postkomunistycznej.

Ze wstępu

 

 

Szczegółowe informacje o książce, wstęp i spis treści (w formacie PDF) znajdują się na stronie wydawnictwa:

http://libron.pl/katalog/czytaj/id/273

http://libron.pl/katalog/download/publikacja/273

WIDZIALNOŚĆ WYZWOLONA

red. Andrzej Gwóźdź, współpraca red. Natalia Gruenpeter, seria Biblioteka Kwartalnika Filmowego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2018, ISBN: 978-83-65630-60-5.

Wydanie elektroniczne do pobrania w otwartym dostępie pod adresem:

http://www.ispan.pl/pl/wydawnictwa/ksiazki/andrzej-gwozdz-natalia-gruenpeter-redakcja

 

Praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Gwoździa, przy współpracy redakcyjnej Natalii Gruenpeter, opublikowana w ramach serii wydawniczej Biblioteka Kwartalnika Filmowego przygotowywanej przez Zakład Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej Instytutu Sztuki PAN. Tom Widzialność wyzwolona jest pokłosiem II Zjazdu Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, który odbył się w grudniu 2016 roku w Krakowie. Antologia gromadzi piętnaście artykułów naukowych (przygotowanych na podstawie wystąpień konferencyjnych ogłoszonych w ramach panelu „Widzialność wyzwolona” na tymże zjeździe), które poruszają takie zagadnienia z zakresu filmoznawstwa i medioznawstwa, jak m.in.: filozofia obrazu technicznego, apofatyczna techno-ontologia, dokument generatywny, wideomapowanie architektury, trailer filmowy, media mobilne, kino biologiczne i postludzkie, cybersztuka i wirtualna rzeczywistość. Publikacja ukazuje się w wersji elektronicznej, w otwartym dostępie.

 

Spis treści

 

Andrzej Gwóźdź, Wprowadzenie

 

CZĘŚĆ I. OKO MYŚLĄCE

Jan P. Hudzik, Widzialność i wyzwolenie: wymarzony dyskurs o mediach

Przemysław Wiatr, Viléma Flussera filozofia obrazu technicznego

Janusz Bohdziewicz, Przeświecenie – o wizjach elektralnych i dalej (pilot)

Joanna Sarbiewska, Kwantowe „oko w ogniu”. W stronę apofatycznej techno-ontologii

 

CZĘŚĆ II. CZEGO CHCĄ OBRAZY TECHNICZNE?

Marcin Składanek, Generatywny dokument – „Clouds” Jamesa George’a oraz Jonathana Minarda

Andrzej Gwóźdź, Designowanie kina w przestrzeniach miasta: wideomapowanie architektury

Matylda Szewczyk, Niebezpieczeństwa wyzwolonych spojrzeń. Obrazy macierzyństwa „Urodzonej w Berlinie” Joanny Rajkowskiej

Ewa Wójtowicz, Rozszerzenie – kondensacja – implozja. Zwiastun (trailer) filmowy jako nowy metajęzyk sztuk (audio)wizualnych

 

CZĘŚĆ III. DOKĄD ZMIERZAJĄ OBRAZY TECHNICZNE?

Blanka Brzozowska, Pośród (fikcyjnych?) obcych. Mobilne media w relacyjnej przestrzeni miasta

Anna Nacher, Paradoksalne obrazy Błękitnej Planety. Od „Blue Marble” do DSCOVR:EPIC

Anna Maj, O możliwości kina biologicznego i post-ludzkiego. Między etologią, „assistive technologies” i cybersztuką

Michał Derda-Nowakowski, Ekonomia uwagi w ekosystemie mediów

 

CZĘŚĆ IV. WIRTUALNE (I NIE TYLKO) PRZYJEMNOŚCI

Adam Andrysek, Kino w wirtualnej rzeczywistości, wirtualna rzeczywistość w kinie. Manifestacja kinostalgii czy mediofilii?

Piotr Celiński, Dotyk i dotykalność: ekranów, obrazów i widzów

Janusz Musiał, Archeologia nowych mediów (wystawa intermedialna)

 

Streszczenia

Abstracts

Noty o autorach i redaktorach

Notes on authors and editors

 

(NIE)WIDZIALNE KOBIETY KINA, RED. M. RADKIEWICZ, M. TALARCZYK

 (Nie)widzialne kobiety kina

Redakcja: Małgorzata Radkiewicz, Monika Talarczyk

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018

Publikacja jest zbiorem tekstów poświęconych różnym wymiarom widzialności kobiet w kulturze filmowej, wychodzącym daleko poza fenomen filmowego aktorstwa. Tytuł przekornie proponuje podwójną perspektywę „(nie)widzialności”, zmuszając do dostrzeżenia postaci twórczych kobiet i ich dorobku, a tym samym do przepisana na nowo historii kina. Autorki i autorzy poszczególnych tekstów analizują wybrane przykłady inkluzji lub ekskluzji kobiet z pola filmowego. W swoich odczytaniach biografii oraz kobiecej twórczości przybliżą różne formy (auto)marginalizacji artystek czy pracowniczek filmowych. Rozważają (nie)możność reprezentacji kontrowersyjnych postaci bądź tematów związanych z kobiecym doświadczeniem. W poszczególnych tekstach, na różne sposoby podjęta zostaje kwestia tytułowej „(nie)widzialności” kobiet w kinie, pojawiająca się w odmiennych kontekstach kulturowych i kinematografiach.

https://www.wuj.pl/page,produkt,prodid,3125,strona,_Nie_widzialne_kobiety_kina,katid,269.html

 

NOWA KINOFILIA: PRZESTRZENIE I AFEKTY, RED. KAROLINA KOSIŃSKA, PAULINA KWIATKOWSKA

Nowa Kinofilia: przestrzenie i afekty, red. Karolina Kosińska, Paulina Kwiatkowska, Fundacja MAMMAL, Warszawa 2018.

Autorki i autorów tekstów składających się na tom Nowa Kinofilia: przestrzenie i afekty łączy zarówno przywiązanie do tradycji kinofilskiej, jak i fascynacja dynamicznym obszarem współczesnych praktyk skupionych wokół obrazów filmowych. Wspólne jest im też pytanie, co to znaczy kochać dziś kino. Kolejne artykuły pozwalają zastanowić się nad przestrzennymi warunkami i strategiami uprawiania kinofilii, nad nieoczywistymi granicami kinofilskich doświadczeń, nad intensywnością emocji wciąż wyzwalanych przez kino i nad możliwościami kreatywnego przekształcania tradycji kina i jego odkrywanych dopiero właściwości. Na początku XXI wieku, mimo na różne sposoby diagnozowanej „śmierci kina”, nie można mieć wątpliwości, że zarówno ruchomy obraz, jak i sposoby twórczej nim fascynacji wciąż wyznaczają imponujący obszar współczesnej kultury. Przyjrzenie się temu zróżnicowanemu i wciąż ewoluującemu terytorium z perspektywy kinofilii pozwala odnowić namysł nad funkcją obrazu filmowego pośród innych obrazów, nad pozycją odbiorcy kultury wizualnej, wreszcie nad praktykami samych twórców, którzy z jednej strony wciąż intensywnie czerpią z historii kina, z drugiej – śmiało korzystają z możliwości oferowanych przez nowe media. Nowa Kinofilia: przestrzenie i afekty próbuje zdać sprawę z dynamiki tych procesów i postawić pytania o najbardziej aktualne sposoby twórczego, afektywnego i krytycznego obcowania z kinem jako medium rozproszonym, uwikłanym w zależności zarówno z innymi sztukami, jak i technologiami produkcji obrazów – a przede wszystkim jako medium wciąż żywym.

 

Spis treści

PRZESTRZENIE KINOFILII

Justyna Budzik i Natalia Gruenpeter

Fotograficzna odsłona kinofilii: cykl „Sanctuary” Gregory’ego Crewdsona

Karolina Kosińska

Materialność wyspy. O set-jettingu i „Człowieku z Aran” Roberta Flaherty’ego

Paulina Kwiatkowska

Między Marienbadem a Monachium, czyli od obrazu do rzeczywistości i z powrotem

Grzegorz Nadgrodkiewicz

Śladami Pani Dalloway. Peregrynacje literacko-filmowo-internetowe a set-jetting

Krystyna Duniec

Kinoteatr

 

GRANICE KINOFILII

Aleksander Kmak

Rozkosze rozczarowania. Pornograficzne horyzonty kinofilii

Michał Matuszewski

O nudo i frustracjo Oculusa! Miejsce widza i strategie prezentacji filmów VR

Antoni Michnik

„Burning hearts and a brand new feeling” – współczesne praktyki kinofilskie na przykładzie filmu „Kung Fury”

 

KINOFILSKIE PRZETWORZENIA

Anna Taszycka

Kotofilia: studium przypadku

Magdalena Dorobińska

„The things we do for love” – reżyserskie strategie powtórzeniowe

Piotr Czerkawski

Urwisy i prymusi. Kontynuatorzy twórczości Erica Rohmera we współczesnym kinie

Klaudia Rachubińska

„Trylogia Cornetto”: trzy smaki Nowej Kinofilii

ŁUKASZ BISKUPSKI, KINOFILIA ZAANGAŻOWANA. STOWARZYSZENIE MIŁOŚNIKÓW FILMU ARTYSTYCZNEGO „START” I UPOWSZECHNIANIE KULTURY FILMOWEJ W LATACH 30 XX W.

Łukasz Biskupski, „Kinofilia zaangażowana. Stowarzyszenie Miłośników Filmu Artystycznego „Start” i upowszechnianie kultury filmowej w latach 30 XX w.”

Wydawnictwo Przypis, Łódź 2017

Seria: Archiwa popkultury
ISBN: 978-83-62409-72-3

http://przypis.com.pl/ksiazka-kinofilia-zaangazowana

Celem niniejszej książki nie jest ani zburzenie, ani budowa legendy „Startu”. Po blisko 90 latach od omawianych wydarzeń możliwe jest już spojrzenie chłodnym okiem. Przedstawiona analiza, pozostając możliwie blisko źródeł, rekonstruuje, kontekstualizuje i interpretuje aktywność stowarzyszenia, proponując spojrzenie na nią jak na przykład kinofilii zaangażowanej, właściwej latom 30. XX wieku. Autor oferuje swoiste „bliskie czytanie” działalności organizacji, pogłębiające pierwsze skojarzenia z hasłami „filmu społecznie użytecznego” i walki z „branżą” oraz kilkoma czołowymi działaczami, wpływowymi po wojnie. Proponuje spojrzeć na projekcje czy inne działania animatorskie nie jako na dodatek lub substytut twórczości filmowej — ale właśnie jako zagadnienie centralne. Przygląda się uwarunkowaniom środowiskowym, które stworzyły podbudowę dla powstania organizacji, oraz inspiracjom ideowym, które wpłynęły na politykę programową stowarzyszenia. Ponadto podejmuje próbę rekonstrukcji dynamiki rozwojowej stowarzyszenia, a także odnosi się do innych polskich inicjatyw z zakresu animowania kultury filmowej. Główny wywód uzupełnia wybór okołostartowych tekstów z epoki, które oddają poglądy lub stanowią źródło informacji na temat działań z zakresu animacji kultury filmowej.

dr Łukasz Biskupski, kulturoznawca i filmoznawca, adiunkt w katedrze Wiedzy o Filmie i Kulturze Audiowizualnej Uniwersytetu Gdańskiego w ramach programu Narodowego Centrum Nauki „Fuga”. Absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim i kulturoznawczych studiów doktoranckich na Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Zajmuje się przemianami kultury wizualnej, a także historią kina i kultury popularnej. Autor książek: „Prosto z ulicy. Sztuki wizualne w dobie mediów społecznościowych i kultury uczestnictwa – street art” (2017) oraz „Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Kino w systemie rozrywkowym Łodzi” (2013); redaktor (wraz z Moniką Rawską) antologii „Papierowi bandyci. Wypisy z powieści obiegu brukowego do 1939 roku” (2017). Stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, laureat nagrody im. Inki Brodzkiej-Wald za najlepszą rozprawę doktorską z dziedziny humanistyki dotyczącą współczesności.

Publikacja powstała w ramach projektu badawczego finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr dec-2012 /07/e/hs2/03878.

„Panoptikum” (18/2017) Film Literacy in Poland. The Practices and the Prospects of Film Education

„Panoptikum” (18/2017) Film Literacy in Poland. The Practices and the Prospects of Film Education

O edukacji filmowej po angielsku

ukazał się nowy numer czasopisma „Panoptikum” (18/2017) Film Literacy in Poland. The Practices and the Prospects of Film Education, w całości angielskojęzyczny. Numer został zredagowany przez Ewę Ciszewską (Uniwersytet Łódzki) i Jadwigę Mostowską (Centralny Gabinet Edukacji Filmowej).

Czasopismo dostępne jest w Open Access na platformie CEEOL (Central and Eastern European Online Library) https://www.ceeol.com/search/journal-detail?id=290 . Numer wydrukowany będzie dostępny też w sprzedaży korespondencyjnej i w wybranych księgarniach naukowych na terenie Polski.

Numer tematyczny „Panoptikum” poświęcony edukacji filmowej w Polsce ma ambicje wyczerpującego opisu najważniejszych wątków i zagadnień organizujących myślenie o edukacji filmowej w Polsce. Znajdujące się w części pierwszej teksty rekapitulują historyczne uwarunkowania edukacji filmowej w Polsce, kształtujące ją koncepcje i próby realizacji – zarówno w programach szkolnych jak i poza nimi. Przedstawiona zostają prawne i organizacyjne uwarunkowania prowadzenia edukacji poza szkołą oraz możliwości dokształcania i doskonalenia nauczycieli w zakresie edukacji filmowej. W części drugiej numeru znalazły się opracowania dotyczące metodyki edukacji filmowej dzieci i młodzieży, problemów edukacji filmowej i medialnej  najmłodszych w Polsce, filmowi jako narzędziu terapeutycznemu a także analiza wybranych programów edukacyjnych prowadzonych w kinach. Omówiony zostaje potencjał edukacyjny animacji filmowej oraz aktualne problemy związane z edukacją z zakresu dźwięku i muzyki filmowej. Tom zamykają rozważania na temat działań edukacyjnych o kinie niemym prowadzonych przez Filmotekę Narodową oraz o jubileuszowym plebiscycie filmowym zorganizowanym przez Muzeum Kinematografii w Łodzi.

Zapraszamy do lektury!

The „Panoptikum” special issue dedicated to film education in Poland aims to provide a comprehensive description of the most important themes and issues concerning film education in Poland. The texts in the first part of the report recapitulate the historical background of film education in Poland and attempts to implement it both in the school curricula and beyond. Legal and organisational conditions of conducting education outside the school, as well as possibilities of further education and training of teachers in film education are presented. The second part of the issue includes studies on the methodology of film education for children and youth, problems of film and media education for the youngest children in Poland, issue of film as a therapeutic tool and analysis of selected educational programmes conducted in cinemas. It discusses the educational potential of film animation and current problems related to sound education and film music. Tom concludes his reflections on the educational activities of the National Film School and the anniversary film poll organized by the Museum of Cinematography Łódź.

panoptikum-2017-18-table-of-content

PIOTR ZAWOJSKI, RUCHOME OBRAZY ZATRZYMANE W PAMIĘCI. REMINISCENCJE TEORETYCZNE I KRYTYCZNE

Piotr Zawojski

Ruchome obrazy zatrzymane w pamięci. Reminiscencje teoretyczne i krytyczne. Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych. Katowice 2017, s. 303.

Ta książka jest spojrzeniem w przeszłość – prywatną, ale i tą, która tworzyła pewien rodzaj świadomości teoretycznej i krytycznej wynikającej z konkretnych historycznych momentów wyznaczających ramy namysłu nad kwestiami obrazów, wizualności i audiowizualności. Tytułowe „ruchome obrazy” rozumiem przynajmniej dwojako. Po pierwsze, chodzi o sztukę ruchomego obrazu w różnych jej przejawach – film (dokumentalny, fabularny, eksperymentalny), wideo, realizacje cyfro­we; po drugie, chodzi o ruch obrazów we własnej pamięci audiowizualnej.

Ten ruch odbywa się często po niespodziewanych trajektoriach modelują­cych rozmaite skojarzenia, budując pomosty pomiędzy przeszłością, teraź­niejszością i przyszłością form wizualnych. Powroty do kiedyś zobaczonych i przeżytych obrazów często zaskakują nieoczywistością własnych reakcji, interpretacji i wartościowania. Aksjologiczny wymiar własnej praktyki kry­tycznej to nieustanne renegocjowanie znaczeń oraz własnych sądów, opinii oraz przekonań estetycznych i artystycznych.

Część pierwszą tej książki, zatytułowaną Reminiscencje teoretyczne, można  uznać za domenę apriorycznego spojrzenia na obraz i – szerzej – kwestie wizualności (oraz widzialności) w perspektywie teoretycznej. To raczej „mała teoria”, co nie znaczy, że owa „małość” oznacza rezygnację ze stawiania „wielkich” pytań. Część druga książki, zatytułowana Reminiscencje krytyczne, to ślady podążania za artystami – rodzaj postawy aposteriorycznej. Staram się prezentować dzieła – fotograficzne, filmowe, dokumentalne, prace wideo, instalacje, performansy, obiekty architektoniczne – które mnie nie tylko zainteresowały, ale wręcz zachwyciły. O takich piszę uznając, że afirmatywny stosunek do współczesnej sztuki obrazu, i nie tylko obrazu, jest czymś o wiele bardziej pociągającym niż postawa zakładająca, że należy przede wszystkim szukać tego, co zasługuje na osąd krytyczny (tutaj w znaczeniu: dewaluujący), to zaś w dzisiejszych czasach, zwłaszcza w przestrzeni sieciowej, stało się swego rodzaju normą i dominującą praktyką.

Książka ukazuje się wraz z numerem 3-4 kwartalnika „Opcje” 2017.

www.zawojski.com

Piotr Zawojski-Ruchome obrazy zatrzymane w pamięci

MAGDALENA KEMPNA-PIENIĄŻEK, PRZEMYSŁAW PIENIĄŻEK, INNY/OBCY. TRANSNARODOWE I TRANSGRESYJNE MOTYWY W TWÓRCZOŚCI PETERA WEIRA

Magdalena Kempna-Pieniążek, Przemysław Pieniążek, Inny/Obcy. Transnarodowe i transgresyjne motywy w twórczości Petera Weira, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ss. 176.

Książka Inny / Obcy. Transnarodowe i transgresyjne motywy w twórczości Petera Weira zdaje relację z dokonującej się w ostatnich latach zmiany perspektywy w postrzeganiu dorobku Petera Weira: od interpretacji zogniskowanych na zagadnieniach duchowych do wątków akcentujących status autora funkcjonującego w warunkach tzw. „globalnego Hollywoodu”. Przedstawiane są w niej również najważniejsze aspekty wędrówek, które odbywają bohaterowie filmów Weira w poszukiwania głębszego wymiaru egzystencji, pozwalającego określić im swoją tożsamość oraz przynależność w świecie, gdzie „wszystko zaczyna się i kończy we właściwym miejscu i czasie”. Autorzy publikacji są przekonani, że źródeł obu tych motywów – transgresyjnego i transnarodowego – można upatrywać w mocno akcentującej swoją obecność w filmach Weira dychotomii Obcy/Inny. Dlatego też, skupiając się na postaci outsidera, zwracają uwagę na charakter przekroczeń dokonujących się w dziełach reżysera. Z jednej strony ma tu miejsce konfrontacja z tym, co tajemnicze: eksploracja odmiennych stanów świadomości jest drogą prowadzącą przez świat snów i mitów, którą bohaterowie filmów Petera Weira przebywają w celu zmierzenia się z własnymi słabościami i ograniczeniami narzuconymi przez opresyjny system kultury. Z drugiej strony, filmy reżysera nieustannie mediują między perspektywami tożsamości narodowej i transnarodowej, między kinem gatunków a kinem artystycznym, między autorskością a konwencją, ustanawiając szczególny status reżysera jako Obcego zarówno w Hollywood, jak i w kinie australijskim.

Pierwszy rozdział został poświęcony dwóm najgłośniejszym australijskim filmom Weira: Piknikowi pod Wiszącą Skałą (1975) oraz Ostatniej fali (1977), wyznaczającym spektrum tematów, do których reżyser będzie powracał w kolejnych dziełach. Kolejna część zawiera interpretacje Gallipoli (1981) oraz Roku niebezpiecznego życia (1982) – o ile pierwsze z dzieł postrzegane jest jako realizacja idei australijskiego kina narodowego, o tyle drugie stanowi akces reżysera do światowego kina głównego nurtu. Hollywoodzkim filmom Weira został poświęcony rozdział trzeci: analizując Świadka (1985), Wybrzeże Moskitów (1987) oraz Bez lęku (1994), autorzy podkreślają obecną w nich perspektywę Obcego z dystansu patrzącego na Amerykę i jej kulturę; wątek ten jest kontynuowany w rozdziale czwartym, skupiającym się na charakterystycznej dla kina Weira postaci outsidera, którą in statu nascendi obserwować można w Stowarzyszeniu Umarłych Poetów (1989) oraz Truman Show (1998). Wreszcie, rozdział piąty skupia analizy filmów Zielona karta (1990), Pan i władca. Na krańcu świata (2003) oraz Niepokonani (2010), w których najsilniej w twórczości reżysera wybrzmiewają motywy transnarodowe.

KAROL JACHYMEK, FILM – CIAŁO – HISTORIA. KINO POLSKIE LAT SZEŚĆDZIESIĄTYCH

Karol Jachymek, Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych, Gdańsk 2017, Katedra Wydawnictwo Naukowe, s. 754.

 

Nakładem Wydawnictwa Naukowego KATEDRA ukazała się książka „Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych” autorstwa Karola Jachymka.

 

Monografia „Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych” stanowi obszerną analizę kina polskiego lat sześćdziesiątych, dokonaną między innymi z perspektywy wizerunków ciał utrwalonych na taśmach ówczesnej twórczości filmowej. Jej głównym tematem jest zatem ciało. Jednak nie w ujęciu jego sposobów funkcjonowania w filmie czy w rozumieniu jego dychotomicznej w istocie obecności w przestrzeni ekranu. Wychodząc od założeń charakterystycznych dla szeroko rozumianej „nowej historii”, postulującej konieczność zerwania z linearnością, kanonicznością i „przyczynowo-skutkowością” tradycyjnie definiowanej historiografii na rzecz zwrócenia się w stronę niewielkich mikroproblemów, autor dokonuje w książce specyficznej, bo zakładającej przyjrzenie się epoce poprzez pryzmat powstających w niej tekstów kultury, (re)konstrukcji atmosfery życia codziennego lat sześćdziesiątych, wykorzystując do tego autorską metodę „filmu – ciała – historii”, szczegółowo opisaną w części metodologicznej.

W tym celu autor podejmuje refleksję na temat najbardziej typowych jego zdaniem zjawisk kina polskiego czasów tzw. małej stabilizacji, w kolejnych rozdziałach przyglądając się między innymi problematyce erotyki, mody, urody, młodości, egzystencjalizmu, pracy i sportu, wątków fantastycznych oraz aktorstwa nieprofesjonalnego. W rezultacie monografia „Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych” staje się polifoniczną wręcz opowieścią o życiu codziennym i twórczości filmowej omawianego w niej okresu, w której raz za razem przeplatają się ze sobą rozmaite wątki, dotyczące na przykład dopuszczalnych granic przedstawień erotycznych, fenomenu tzw. kociaków, dziewczyn i chłopaków, działalności aktorskiej Ewy Krzyżewskiej, telewizyjnych filmów grozy, wizji transhumanistycznej przyszłości opisanej w „Przekładańcu” (1968) Andrzeja Wajdy, twórczości dydaktyczno-oświatowej Janusza Stara, filmów dla dzieci i młodzieży, ekranowych wizerunków boksu, filmowych obrazów starości i starzenia się, wczesnych utworów Janusza Kondratiuka i Jerzego Stefana Stawińskiego czy aktorek niezawodowych występujących w „Dziewczynach do wzięcia” (1972) w reżyserii Janusza Kondratiuka.

 

Fragmenty recenzji:

„Rozprawa Karola Jachymka jest niezwykle rzetelnym tekstem o filmie polskim lat sześćdziesiątych, dającym z jednej strony bardzo szeroką panoramę tego zjawiska, z drugiej zaś szereg pogłębionych i ciekawych analiz […]. Lata sześćdziesiąte definiowane przez film tego okresu jawią się – czego jak dotąd w piśmiennictwie poświęconym historii filmu zdecydowanie brakowało – jako epoka w istocie zróżnicowana i pełna wewnętrznych napięć” – prof. Barbara Głębicka-Giza.

„Karolowi Jachymkowi udała się sztuka trudna – powiedział coś nowego o epoce, która doczekała się już mnóstwa opracowań i jest (pozornie) świetnie znana i naukowo rozpoznana. Praca ta skutecznie dowodzi, że można jeszcze odnaleźć w latach sześćdziesiątych dzieła i twórców zapomnianych lub konsekwentnie pomijanych, a także zinterpretować twórczość filmową sprzed pół wieku w sposób nowatorski i otwierający nieeksplorowane dotychczas pola i obszary badawcze” – prof. Arkadiusz Lewicki.

Fragmenty publikacji można przeczytać na stronach:

 

https://www.academia.edu/33896879/Film_-_ciało_-_historia._Kino_polskie_lat_sześćdziesiątych

http://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/artykuly/ewa-krzyzewska-i-chlopcy/602

 

Książkę można nabyć między innymi w księgarni internetowej Wydawnictwa Naukowego KATEDRA:

 

http://wnkatedra.pl/pl/p/Film-cialo-historia-Karol-Jachymek/22522488

PRZEBOJE Z RÓŻNYCH STRON, RED. JACEK GRĘBOWIEC I ARKADIUSZ LEWICKI

Marek Haltof, Screening Auschwitz: Wanda Jakubowska’s The Last Stage and the Politics of Commemoration

(Evanston, Il: Northwestern University Press, 2018)

Screening Auschwitz examines the classic Polish Holocaust film The Last Stage (Ostatni etap), directed by the Auschwitz survivor Wanda Jakubowska (1907–1998). Released in 1948, The Last Stage was a pioneering work and the first narrative film to portray the Nazi German concentration and extermination camp complex of Auschwitz-Birkenau. Marek Haltof’s fascinating book offers English-speaking readers a wealth of new materials, mostly from original Polish sources obtained through extensive archival research.

With its powerful dramatization of the camp experience, The Last Stage established several quasi-documentary themes easily discernible in later film narratives of the Shoah: dark, realistic images of the camp, a passionate moral appeal, and clear divisions between victims and perpetrators. Jakubowska’s film introduced images that are now archetypal—for example, morning and evening roll calls on the Appelplatz, the arrival of transport trains at Birkenau, the separation of families upon arrival, and tracking shots over the belongings left behind by those who were gassed. These and other images are taken up by a number of subsequent American films, including George Stevens’s The Diary of Anne Frank (1959), Alan Pakula’s Sophie’s Choice (1982), and Steven Spielberg’s Schindler’s List (1993).

Haltof discusses the unusual circumstances that surrounded the film’s production on location at Auschwitz-Birkenau and summarizes critical debates surrounding the film’s release. The book offers much of interest to film historians and readers interested in the Holocaust.

Marek Haltof is a professor at Northern Michigan University. He has published several books in English and Polish on the cultural histories of Central European and Australian film. His recent books include Historical Dictionary of Polish Cinema (2015), Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory (2012, The Cinema of Krzysztof Kieslowski: Variations on Destiny and Chance (2004), and Polish National Cinema (2002).

ANDRZEJ WŁAST. DZIESIĄTA MUZA (IMPRESJE). FELIETONY FILMOWE Z LAT 1923-1924

ANDRZEJ WŁAST. DZIESIĄTA MUZA (IMPRESJE). FELIETONY FILMOWE Z LAT 1923-1924, Wstęp i opracowanie naukowe: Wojciech Świdziński, Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Seria: Biblioteka „Kwartalnika Filmowego”, Warszawa 2017.

Andrzej Włast był jednym z najaktywniejszych twórców kultury popularnej dwudziestolecia międzywojennego. Dziś pamiętany jest przede wszystkim jako autor słów do przebojów Henryka Warsa, Jerzego Petersburskiego, Artura Golda i wielu innych, w tym Tanga milonga, Jesiennych róż, czy Rebeki. Był także rzutkim impresario, dyrektorem legendarnego Teatru Morskie Oko oraz innych warszawskich scen kabaretowych i operetkowych. Portret ten nie jest jednak pełny bez jego – uprawianej w młodości – publicystyki filmowej. W latach 1923-1924 w specjalistycznym czasopiśmie „Ekran i Scena” prowadził felieton zatytułowany Dziesiąta Muza (impresje).

W swoich tekstach dokumentował codzienne życie filmowe stolicy, argumentował za uznaniem kina jako pełnoprawnej dziedziny sztuki, prowadził kampanie przeciwko bylejakości polskiej produkcji, uczestniczył w wojnach kiniarzy z władzami miejskimi… Jego styl cechowały energia, inteligencja i polemiczna zadziorność, a nade wszystko kinofilska pasja, którą starał się zarażać czytelników. Teksty Własta nadal mogą służyć jako cenne źródło do badań nad historią filmu i kina polskiego, a także unikalny portret Warszawy początku lat dwudziestych. Mogą także stanowić atrakcyjny dokument stanu świadomości dojrzewającego twórcy, tuż przed podjęciem decyzji o całkowitym poświęceniu się scenie rozrywkowej.

W książce Dziesiąta Muza (impresje). Felietony filmowe z lat 1923-1924 zebrano wszystkie artykuły filmowe Andrzeja Własta, poprzedzając je wstępem, kreślącym tło historyczne, społeczne i organizacyjne, niezbędne do pełnego zrozumienia ich sensu oraz roli w ówczesnym życiu kulturalnym Warszawy i całej odrodzonej Rzeczypospolitej. Dużo miejsca poświęcono sylwetce ich autora – postaci znanej dzięki licznym anegdotom – o którego prawdziwym życiu wiadomo jednak niewiele. Szczególną uwagę zwrócono na rolę filmu i kina w jego życiu i całej twórczości – zwłaszcza w obszernie cytowanych poezjach i tekstach piosenek. Tom wzbogacają specjalnie opracowane indeksy tytułów oraz twórców filmowych, wzmiankowanych przez Własta, umożliwiające właściwą ich identyfikację i lepsze odnalezienie się w niezwykle bogatym życiu kinematograficznym tamtych czasów.

Informacja o autorze opracowania naukowego:

Wojciech Świdziński – doktor nauk humanistycznych, teatrolog i filmoznawca, autor książki Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918-1929 na przykładzie Warszawy, członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, wykładowca Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie.

Od edukacji filmowej do edukacji audiowizualnej: teorie i praktyki

Od edukacji filmowej do edukacji audiowizualnej: teorie i praktyki, red. Ewa Ciszewska, Konrad Klejsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Tom poświęcony edukacji filmowej w Polsce ma ambicje wyczerpującego opisu najważniejszych wątków i zagadnień organizujących myślenie o edukacji filmowej w Polsce. Znajdujące się w części pierwszej teksty stawiają pytanie o modele – polskie i zagraniczne – edukacji filmowej. Rozważania zawarte w części drugiej dotyczą historycznych i aktualnych problemów i zagadnień związanych z edukacją filmową w Polsce. Autorzy stawiają pytania o doświadczenia i perspektywy edukacji filmowej w Polsce, podejmują zagadnienie kształcenia edukatorów filmowych, rozważają uwarunkowania edukacji filmowej prowadzonej w szkołach i poza nią. Ostatnia, trzecia część, dotyka konsekwencji dla edukacji filmowej  wynikających z obecności mediów cyfrowych.

Autorami opracowań zamieszczonych w tomie są naukowcy reprezentujący różne ośrodki naukowe: Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Wrocławski, a także praktycy edukacji filmowej występujący pod auspicjami Centralnego Gabinetu Edukacji Filmowej w Łodzi, Mazowieckiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i  Fundacji Rozwoju Kompetencji Medialnych i Społecznych KinoSzkoła.

Publikacja skierowana jest do osób pracujących z filmem jako narzędziem edukacyjnym (nauczycieli, trenerów filmowych, edukatorów) oraz do nauczycieli akademickich zajmujących się w pracy dydaktycznej i  naukowej zagadnieniami związanymi z edukacją filmową. Jej odbiorcami będą także instytucje kultury filmowej, dla których jednym z zadań statutowych jest prowadzenie działalności edukacyjnej.

SPIS TREŚCI

Słowo wstępne

W POSZUKIWANIU MODELU EDUKACJI FILMOWEJ

Bogusław Skowronek

Edukacja filmowa (i medialna). Ujęcie antropologiczno-pragmatystyczne

Witold Jakubowski

Wychowanie filmowe versus film w wychowaniu, czyli o możliwych strategiach wykorzystania sztuki filmowej w edukacji

Konrad Klejsa

Od FEWG do FLAG: systemowe przemiany edukacji filmowej w Wielkiej Brytanii na przełomie XX i XXI w

Witold Bobiński

Piękny sen Roberta Watsona, czyli o zapomnianym (?) scenariuszu edukacyjnej kariery filmu

Justyna Hanna Budzik

Postawa magiczna i techniczna wobec mediów a kształcenie studentów dla filmu i przez film

FILM I EDUKACJA – POLSKIE DOŚWIADCZENIA

Ewa Ciszewska

Edukacja filmowa w Polsce – zarys historyczny i stan badań

Małgorzata Jakubowska

Cele edukacji filmowej w Polsce: konteksty instytucjonalne i tendencje rozwojowe

Anna Równy

Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli w zakresie edukacji filmowej w Polsce

Jadwiga Mostowska

Praktyka edukacji filmowej w Polsce – uwarunkowania prawne i organizacyjne

Ewelina Konieczna

Uczenie (się) kina. Wstęp do badań nad kompetencjami nauczycieli – edukatorów filmowych

Joanna Zabłocka-Skorek

Wychowawcza rola filmu w kontekście podstawy programowej szkoły ponadgimnazjalnej

Katarzyna Figat

Usłyszeć film: przyczynek do dyskusji na temat edukacji z zakresu dźwięku i muzyki filmowej

Emil Sowiński

Produkcja i dystrybucja filmów instruktażowych i popularnonaukowych na przykładzie działalności Wytwórni Filmów Oświatowych w latach 1962 – 1989

MEDIA CYFROWE I ICH UŻYTKOWNICY

Małgorzata Lisowska–Magdziarz

Edukacja medialna, kompetencje kulturalne, fandom. Zbiorowość fanów jako środowisko edukacji kulturalnej

Kamil Jędrasiak, Dagmara Rode

Edukacja filmowa wobec zmiany postmedialnej

Małgorzata Latoch-Zielińska

Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych w świecie współczesnych multimediów

***

Aneks

TEORIA I ESTETYKA FOTOGRAFII CYFROWEJ. ANTOLOGIA

Teoria i estetyka fotografii cyfrowej. Antologia, Wybór, wprowadzenie i redakcja naukowa Piotr Zawojski, tłumaczenie Justyna Kucharska i Katarzyna Stanisz, NCK Warszawa 2017.

Celem antologii tekstów poświęconych teoretycznym i estetycznym zagadnieniom fotografii cyfrowej jako nowego medium jest możliwie szerokie zaprezentowanie współczesnego piśmiennictwa poświęconego przemianom fotograficznego medium, ze szczególnym uwzględnieniem wkładu, jaki fotografia cyfrowa wnosi do cybersztuki i szerzej cyberkultury. Przybliżenie polskiemu czytelnikowi reprezentatywnych tekstów dla refleksji towarzyszącej narodzinom nowego medium i jego rozwojowi, przemianom oraz różnorodnym formom może stać się także rodzajem niezbędnego wyposażenia tekstowego dla wszystkich tych, którzy skupiają swoją uwagę na przemianach współczesnej kultury audiowizualnej. W antologii pomieszczone zostały teksty autorów reprezentujących różne dyscypliny badawcze, rozmaite perspektywy badania  i opisu fotografii cyfrowej, różnorodne optyki i konteksty naukowe. Od teorii i historii fotografii, przez teorię nowych mediów, badania fotografii w perspektywie kulturowej, po horyzont badań nad cyberkulturą, której istotną częścią stała się fotografia cyfrowa. Zarówno w jej realizacjach artystycznych, jak i popularnych, związanych z przemianami antropologiczno-kulturowymi. Fotografia cyfrowa jest najbardziej widocznym przejawem „cyfryzacji” kultury w epoce dominacji kodu binarnego i epoki komputera jako hipermedium.  Antologia adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców zainteresowanych współczesną kulturą audiowizualną. Do wszystkich tych, których zajmują losy obrazów w epoce cyfrowej, a zatem filmo- i medioznawców, teoretyków i praktyków fotografii, kulturoznawców oraz badaczy kultury wizualnej. W wybranych tekstach pojawiają się bowiem nie tylko kwestie wąsko pojętej problematyki fotografii digitalnej, ale dotyczą one bardzo rozmaitych kontekstów globalnie pojętej kultury obrazu w epoce mediów cyfrowych.  Zapewne teoria fotografii cyfrowej nie doczekała się jeszcze tej miary autorów jak Susan Sontag, Roland Barthes czy Vilém Flusser, których prace uznawane są dziś za pozycje klasyczne w odniesieniu do fotografii tradycyjnej. Jednakże zgromadzenie w antologii tekstów takich autorów jak Michael Punt, Martin Lister, Peter Lunenfeld, William J. Mitchell, Lev Manovich, Mark B. Hansen, Roy Ascott, Fred Ritchin czy Geoffrey Batchen – by wymienić tylko niektórych autorów rozpraw zamieszczonych w antologii – można uznać za doskonały przegląd różnych optyk i strategii badawczych w odniesieniu do fotografii cyfrowej.

ORSON WELLES: TWÓRCZOŚĆ – RECEPCJA – DZIEDZICTWO

ORSON WELLES: TWÓRCZOŚĆ – RECEPCJA – DZIEDZICTWO, red. Paweł Biliński, Bartosz Filip, Krzysztof Kornacki, Marta Maciejewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2016.

Każdy szanujący się kinoman dobrze zdaje sobie sprawę ze znaczenia „Obywatela Kane’a” (1941) dla historii filmu. Jego reżyser, Orson Welles, przez lata uważany był za autora jednego arcydzieła, jako że żaden z pozostałych filmów zrealizowanych przez Amerykanina nie spotkał się z tak szerokim rezonansem. Doprowadziło to do sytuacji co najmniej niekorzystnej: niewielu poważa całość dorobku Wellesa, a trzeba zaznaczyć, że jest to dorobek w swej istocie imponujący.

Autor pamiętnego „Obywatela Kane’a” co prawda rzeczywiście, jak sam mówił, „zaczął na samym szczycie”, ale także w zrealizowanych po 1941 roku dziełach da się odczuć rękę czuwającego na całością mistrza. Od skrzywdzonej przez producentów arcyciekawej „Wspaniałości Ambersonów” aż po niedokończony wywrotowy projekt „Don Kichot według Orsona Wellesa” reżyser prezentował filmy, w których autorski sznyt przeważał nad kunktatorstwem i dbałością o potencjał komercyjny. Jako autor „F jak fałszerstwo”, „Dotyku zła” i „Procesu” jawił się jako twórca bezkompromisowy, pragnący realizować dzieła zarówno spójne pod względem poetyki i języka kina, jak i niesłychanie różnorodne, obejmujące szerokie spektrum tematyczne.

Orson Welles nie jest jednak wyłącznie reżyserem filmowym, autorem kilkudziesięciu fabuł, ponieważ swoje liczne talenty objawiał także na innych płaszczyznach sztuki. Welles to także uznany realizator słuchowisk radiowych, z których najsłynniejszym pozostaje pamiętna „Wojna światów” na podstawie powieści H. G. Wellsa. To charakterystyczny, korzystający z autoironicznego inwentarza aktor. To narrator, którego imponujący głos wielokrotnie przyćmiewał filmy, w jakich się pojawiał. To społeczny komentator. To persona, obok której nikt w Ameryce nie przechodził obojętnie.

Bogaty dorobek artysty to dowód na to, że warto odczytywać twórczość Amerykanina na wielu płaszczyznach, stosując rozmaite klucze interpretacyjne.

Orson Welles – spis treści

METODY BADANIA I ODKRYWANIA MIASTA OPARTE NA DANYCH

METODY BADANIA I ODKRYWANIA MIASTA OPARTE NA DANYCH

pod red. Karola Piekarskiego

Publikacja przedstawia podstawowe zasady realizacji projektów opartych na danych: etapy procesu projektowego, specyfikę pracy w interdyscyplinarnym zespole oraz metody pozyskiwania, przetwarzania i wizualizacji danych.

http://medialabkatowice.eu/projekty/badanie-miasta

Pełna wersja książki do pobrania:

Po polsku: http://medialabkatowice.eu/wp-content/uploads/2016/02/Metody-badania-i-odkrywania-miasta-oparte-na-danych_web.pdf

Po angielsku: http://medialabkatowice.eu/wp-content/uploads/2016/02/Data-driven-methods-for-city-research-and-exploration_web.pdf

SERIA „Niemcy – Media – Kultura”

 

Seria „Niemcy – Media – Kultura”

poświęcona jest szeroko pojętej problematyce niemcoznawczej w perspektywie kulturowo zorientowanej wiedzy o mediach. Ukazują się w niej zarówno monografie autorskie, prace zbiorowe, antologie poświęcone różnym aspektom kultury audiowizualnej niemieckiego obszaru językowego oraz relacjom polsko-niemieckim w tym zakresie.
Adresatami serii są głównie humaniści zainteresowani problematyką niemcoznawczą: filmo- i medioznawcy, kulturoznawcy, germaniści, socjolodzy, historycy oraz wszyscy, którzy interesują się kulturą niemiecką.
Seria ukazuje się we wrocławskiej Oficynie Wydawniczej Atut, pod patronatem Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego.
Radę naukową serii tworzą aktualnie: Stefan Bednarek, Andrzej Dębski, Andrzej Gwóźdź (przewodniczący), Basil Kerski, Martin Loiperdinger, Krzysztof Ruchniewicz, Marek Zybura.

Link do serii: http://www.atut.ig.pl/?niemcy-%E2%80%93-media-%E2%80%93-kultura,71

Ostatnio ukazały się:

Ewa Fiuk, Obrazo-światy, dźwięko-przestrzenie. Kino Toma Tykwera, Wrocław 2016.

Magdalena Abraham-Diefenbach, Pałace i koszary. Kino w podzielonych miastach nad Odrą i Nysą Łużycką 1945-1989, Wrocław 2015.

Kino Hanny Schygulli, red. Andrzej Gwóźdź, Wrocław 2015.

Kintop. Antologia wczesnego kina, część I i II, red. Andrzej Dębski, Martin Loiperdinger, Wrocław 2016.

 

CO BYŁO GRANE?

Wojciech Świdziński, Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918-1929 na przykładzie Warszawy, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015.

Książka jest wynikiem kilkuletnich badań nad repertuarem warszawskich kin w okresie od odzyskania przez Polskę niepodległości do pojawienia się na ekranach pierwszych filmów dźwiękowych. Warszawa tego czasu była miastem tętniącym życiem filmowym, w którym kilkadziesiąt kin wyświetlało codziennie najnowsze produkcje sprowadzone z Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Francji, Włoch, Danii, Szwecji czy Rosji. Repertuarowi oraz reakcjom i obyczajom publiczności przyglądali się liczni krytycy, na czele z wybitnymi pisarzami – Karolem Irzykowskim, Antonim Słonimskim, Anatolem Sternem. Wyrażane przez nich spostrzeżenia i – nieraz bardzo surowe – oceny stanowią ważny element książki, pozwalając inaczej spojrzeć na kanoniczne dziś pozycje kina niemego.W książce znaleźć można odpowiedzi na wiele pytań, dotyczących polskiej kultury filmowej lat dwudziestych:

• Jakie filmy oglądano w Warszawie najchętniej?
• Które kina uchodziły za najbardziej eleganckie?
• Dlaczego warszawscy właściciele kin kilkakrotnie ogłaszali strajki i zamykali kina?
• Dlaczego Charlie Chaplin nie był ulubionym komikiem polskiej publiczności?
• Jakie filmy kryły się pod tytułami ekranowymi: Jedynaczka króla szmalcu, Tajemniczy Dżems, A jednak ciało jest słabe?

Z recenzji prof. Tadeusza Lubelskiego:

„Rozprawa Wojciecha Świdzińskiego jest czymś więcej niż samym – skądinąd szczegółowym i ogromnie starannym – omówieniem zagranicznego repertuaru warszawskich kin w omawianym okresie i analizą jego recepcji. Jest mianowicie wszechstronnym studium z zakresu polskiej kultury filmowej lat 1918–1929.”

Z recenzji prof. Tadeusza Szczepańskiego:

„Zasadniczą trudność, której pokonanie wymagało żmudnych dociekań i bez mała detektywistycznej inwencji i wytrwałości, stanowiło ustalenie związku beztrosko i bezceremonialnie zmienianych przez dystrybutorów w celach komercyjnych tytułów zagranicznych filmów z ich tytułami oryginalnymi. W tym zakresie zasługi filmograficzne autora warto szczególnie docenić, ponieważ zapewne przysłużą się one nowoczesnym badaniom filmowej widowni jako wschodzącego nurtu w światowym i polskim filmoznawstwie.”

Wojciech Świdziński – teatrolog i filmoznawca, wykładowca akademicki, członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, od 2009 r. pracownik Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego; w 2014 r. uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w Instytucie Sztuki PAN.

tel. 695 854 281

e-mail woyciesz@gmail.com

 

ALEKSANDER JACKIEWICZAleksander Jackiewicz, red. Barbara Giza i Piotr Zwierzchowski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015.Aleksander Jackiewicz spis treści

KULTURA FILMOWA WSPÓŁCZESNEJ ŁODZI

Kultura filmowa współczesnej Łodzi, red. Ewa Ciszewska, Konrad Klejsa, Wydawnictwo PWSFTviT, Łódź 2015.

Spis treści:

KulturaFilmowaLDZ-Spis treści 1.

KulturaFilmowaLDZ-Spis treści 2.

 

 

SPOJRZENIE ANTONIONIEGO

Spojrzenie Antonioniego, red. Paulina Kwiatkowska, Piotr Sadzik, Fundacja MAMMAL, Warszawa 2015.

 

http://www.mammal.pl/ksiazka/spojrzenie-antonioniego-red-paulina-kwiatkowska-piotr-sadzik

Źródłem pomysłu na zbiorowy tom Spojrzenie Antonioniego były dyskusje z udziałem teoretyków kultury, filmoznawców i filozofów zorganizowane w ramach cyklu spotkań seminaryjnych pod hasłem „Powiększenie Krytyczne”, które od lutego do maja 2012 roku odbywały się w warszawskim Nowym Wspaniałym Świecie. Celem zarówno spotkań, jak i niniejszej książki było przezwyciężenie najbardziej obciążających pojęć i interpretacji, które na przestrzeni dekad stopniowo hibernowały twórczość Michelangela Antonioniego w stygnącym dyskursie historii kina. Konieczne zatem wydało się wypróbowanie nowych kontekstów i narzędzi filmowej analizy na przykład z zakresu współczesnych teorii społeczno-politycznych czy teorii obrazu i kultury wizualnej. Nie chodzi jednak przecież jedynie o to, by sięgać po „nowe”, ale również o to, by powtórnie przemyśleć „stare”. Ten projekt to przede wszystkim wezwanie do tego, by oglądać. By oglądać na przekór przekonaniu, że lata sześćdziesiąte już się zrealizowały, a wraz z nimi filmowe obrazy Antonioniego doznały spełnienia i śpią ukojone.

Autorzy tekstów: Alicja Bielak, Magdalena Dorobińska, Mateusz Falkowski, Małgorzata Jakubowska, Karolina Kosińska, Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Paweł Mościcki, Ewa Pestka, Piotr Sadzik, Marek Sobczyk, Jakub Wencel.

Zapisz

Zapisz

Zapisz

MEDIA TECHNOLOGIES AND POSTHUMAN INTIMACY

Jan Stasieńko, Media Technologies and Posthuman Intimacy, Bloomsbury Academic, 2021.

Description

Constructinga theory of intimacy describing processes occurring between a ‚human’ subject and information creations, Jan Stasienko shows in what way and in what phases that relationship is built and what its nature is.

He discusses technologies and genres related to the construction of a new television message (teleprompter, interactive television forms appearing both in the analogue and digital eras), composition of the film image and specificity of cinematic technologies (peep show, hybrid animation, digital visual effects). Also new-media technologies and genres will be discussed (for example, aspects relating to computer games and Web portals making video materials available). This diversity is prompted by the desire to show that the building of intimacy protocols is not the domain of the digital era, and on the other hand, that the posthumanism of media apparatus is a wide-ranging problem, i.e. the area encompasses various vehicles findable throughout various historical periods.

Table of Contents

Introduction

I. Cinematic Intimacies
1.“Kaleidoscope of Jouissance”: The Erotic Peepshow as a Game on Subjectivity.
2.Classic Animation and the Origins of Intersubjective Intimacy
3.Cinema-Cyborg and Human-Layer Digital Cinema Technologies as Vehicles of Posthumanism

II. Tele-visions
4.Tele-prompter and Posthuman Repositioning of the Gaze
5.Posthumanism Through Interaction: Intimacies, Staring and Collective Creations in “Winky Dink & You”
6.Phone-in Television Quizzes as Vehicles of Deep Digitization

III. Digital Encounters:
7.BeautifulAgony.com and the Eroticism of the Database
8.Bridegrooms of Pixels, Concrete and Steel: The Wedding Ceremony as an Act of Subject Funding
9.“The Sims” and Defining Subject through Cruelty

Conclusions
Bibliography
Index