Magdalena Kempna-Pieniążek
Lekcje ciemności. Kino dokumentalne Wernera Herzoga
Seria: Niemcy – Media – Kultura
Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2020
Książka stanowi propozycję przyjęcia nowej perspektywy w postrzeganiu kina Wernera Herzoga. Twórca Spotkań na krańcach świata nie jest w niej traktowany jako autor filmów fabularnych, okazjonalnie realizujący filmy dokumentalne, lecz jako jeden z najciekawszych współczesnych dokumentalistów, od czasu do czasu (a ostatnimi laty wręcz sporadycznie) kręcący filmy fabularne. Idąc tropem spostrzeżenia Laurie Ruth Johnson, autorka książki stwierdza, że wewnętrzna dynamika tych filmów jest napędzana przez relacje zachodzące między rozumem i uczuciem, cywilizacją i naturą, wiedzą i wiarą, a kino Herzoga to w gruncie rzeczy kino „nowego romantyzmu”.
Główny wniosek z zawartych w książce interpretacji dotyczy tego, że nadrzędnym celem i tematem dokumentów Herzoga jest poznanie, a tym, co ma zostać rozpoznane, jest prawda, w szczególności zaś prawda o apokaliptycznym charakterze otaczającej nas rzeczywistości. Wszystkie przywoływane przez reżysera sposoby poznania: objawienie i sen, mit, poezja i język (a także milczenie i muzyka) oraz nauka, współpracują w ramach paradygmatu archeologii wyobraźni – poszukiwania w niezmierzonych głębiach czasu obrazów zdolnych uchwycić prawdę o świecie i miejscu, jakie zajmuje w nim człowiek. W optyce niemieckiego reżysera wyobraźnia jest bowiem naszą najpotężniejszą mocą poznawczą.