Sztuka w kinie dokumentalnym, red. Paulina Kwiatkowska, Matylda Szewczyk, Fundacja MAMMAL, Warszawa 2016.
Sztuka w kinie dokumentalnym to zbiór tekstów poświęconych kilkunastu szczególnie interesującym, ważnym, kontrowersyjnym i często dyskutowanym, a przede wszystkim bardzo aktualnym filmom dokumentalnym z początku XXI wieku. Autorki i autorzy – teoretycy i historycy kultury, antropolodzy, filmoznawcy – nie poprzestają jednak na analizie wybranych filmów, m.in. Sceny zbrodni i Sceny ciszy Oppenheimera, Soli ziemi Wendersa i Salgado, Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy? Gondry’ego czy Jaskini zapomnianych snów Herzoga – choć i ten aspekt w wielu tekstach jest silnie obecny. Tym jednak, co łączy bardzo różne przyjęte przez nich perspektywy badawcze i krytyczne, jest konsekwentnie rozwijany namysł nad złożonymi relacjami, jakie zawiązują się między kinem dokumentalnym a sztuką, czy szerzej i trafniej – sztukami. Z jednej strony w książce tej powraca pytanie o status filmu dokumentalnego jako sztuki, o jego eksperymentalny potencjał, o estetyczne fundamenty i technologiczne granice współczesnego dokumentu. Z drugiej – sztuki tradycyjne (literatura, malarstwo, architektura, muzyka) okazują się istotnym tematem, ale też wyzwaniem dla omawianych tu twórców kina dokumentalnego. Ostatecznie jednak najważniejszym chyba wątkiem przewijającym się przez wszystkie zebrane w tym tomie teksty jest rola obrazu we współczesnej kulturze wizualnej. W tej perspektywie pytaniu o funkcję i formę obrazu filmowego w kinie dokumentalnym nieuchronnie towarzyszyć musi szersza refleksja dotycząca sposobów wytwarzania, percypowania i interpretowania obrazów analogowych i cyfrowych współtworzących współczesną ikonosferę. Zapewne film dokumentalny w wyjątkowy sposób zainteresowany jest samą rzeczywistością, ale tylko o tyle, o ile rzeczywistość ta jest zapośredniczona, a zarazem dana nam przez obrazy.
Spis treści
Iwona Kurz Etyka widzenia: gest fotograficzny i res gesta
„Obrazy świata i zapis wojny”, reż. Harun Farocki
„Scena ciszy” i „Scena zbrodni”, reż. Joshua Oppenheimer
Matylda Szewczyk Powraca las. Spojrzenie po „złotym wieku”
„Sól ziemi”, reż. Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado
Katarzyna Bojarska Richter – malarz pod specjalnym nadzorem
„Gerhard Richter”, reż. Corinna Belz
Agata Zborowska Vodou, Mickiewicz i historia potencjalna
„Sztuka znikania”, reż. Bartosz Konopka, Piotr Rosołowski
Karolina Kosińska To jest prawdziwa opowieść. O Andrei Dunbar, Lorraine Dunbar i „The Arbor” Clio Barnard
„The Arbor”, reż. Clio Barnard
Paulina Kwiatkowska Kino – sztuka miłości
„Paryż Rohmera”, reż. Richard Misek
Kuba Mikurda O czym śni Noam Chomsky?
„Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy?”, reż. Michel Gondry
Jan Topolski Ostrość słyszenia
Filmy dokumentalne o muzyce i dźwięku
Klaudia Rachubińska Świątynie sztuki, katedry kultury. Refleksje o architekturze z ludzką twarzą
„Świątynie kultury”, reż. Wim Wenders i in.
Matylda Szewczyk Kilka uwag na pograniczach dokumentów i kultur
„Wodne dzieci”, reż. Aliona van der Horst
„Odgłosy robaków – zapiski mumii”, reż. Peter Liechti
Paulina Kwiatkowska i Mateusz Falkowski Nie pytać za szybko o obraz
„Jaskinia zapomnianych snów”, reż. Werner Herzog